دریافت شهریه از دانشجویان دوره روزانه کارشناسی ارشد که مشمول تحصیل رایگان می شوند، مغایر با قوانین مصوب است. همچنین حتی با فرض تخصیص زدن تحصیل رایگان توسط آیین نامه ها، بر اساس اطلاعات پایه ای علم حقوق، هیچ قانون فرودستی قادر به نقض قانون فرادست نیست. به بیان بهتر، هیچ قانون عادی نمیتواند قانون اساسی را، یا هیچ آیین نامه ای نمی تواند قوانین عادی مصوب مجلس شورای اسلامی را نقض کند.
پایگاه خبری جماران، سحر مهرابی: «حقوق ملت» عنوان سومین فصل از قانون اساسی است که در ذیل اصول ذکر شده در آن «آموزش رایگان» به عنوان یکی از وظایف دولت صراحتا ذکر شده است. اما در سالهای اخیر این اصل آنچنان که باید و شاید مجال اجرایی شدن به خود ندیده و هر بار به دلایل مختلف زیر سوال می رود. همچنین به موجب قانون آموزش رایگان مصوّب 19/5/1356 و مصوّبة هشتاد و هفتمین جلسة شورای عالی انقلاب فرهنگی مورّخ 8/7/65 ، تحصیل در دانشگاه‌های دولتی رایگان است؛ ولی استفاده از امکانات جانبی و غیرآموزش و پژوهش مانند خوابگاه، سالن غذاخوری برای دانشجویان رایگان نیست و با پرداخت بهای اندکی امکان‌پذیر است.
با آنکه صراحت قانون اساسی و قوانین عادی در این خصوص کاملا آشکار است، اما تفاسیر مضیق و بعضا سلیقه ای در سال های اخیر موجب شده است، تحصیل در دانشگاه های دولتی برای اقشار کم درآمد جامعه تبدیل به مشکلی بزرگ شود. فارغ از افزایش ناگهانی شهریه برای دانشجویان شبانه و مهمان، دانشجویان مقطع روزانه نیز با مشکل پرداخت شهریه مواجه شده اند که البته دانشجویان دانشگاه شهید بهشتی نیز از این دست مشکلات بی بهره نمانده اند.
علاوه بر شهریه ای که دانشگاه شهید بهشتی از دانشجویان کارشناسی دوره روزانه خود(قبل از سال 93) برای حذف و یا مردود شدن در درسی میگرفت، در تازه ترین قوانین خود سعی دارد بابت دروس جبرانی کارشناسی ارشد نیز از دانشجویان روزانه شهریه اخذ کند.
دریافت شهریه به ازای دروس جبرانی و اجباری
ماجرا از این قرار است که دانشجویان پذیرفته شده در مقطع کارشناسی ارشد دوره روزانه این دانشگاه، بعد از ثبت نام نهایی و انتخاب واحد متوجه می شوند باید در ازای هر واحد دروس جبرانی 174 هزار تومان به دانشگاه پرداخت کنند. این در حالی است که تعداد زیادی از دانشجویان پذیرفته شده در مقطع کارشناسی ارشد، تغییر رشته داده اند و باید بین 8 تا 12 واحد دروس جبرانی بگذرانند. مسئله تاسف بار تر این است که حتی آن دست از دانشجویانی که در مقطع کارشناسی ارشد تغییر رشته نداده و یا حتی بدون آزمون نیز پذیرفته شده اند، ملزم اند در ازای دروسی که در چارت درسی وزارت علوم جز دروی اصلی آمده اند، مبلغی شهریه بپردازند.
به طور مثال دانشجویان پذیرفته شده در تمام گرایش های مقطع کارشناسی ارشد رشته حقوق، ملزم اند به ازای دروس «متون حقوقی به زبان انگلیسی» و درس «مبانی کامپیوتر» شهریه پرداخت کنند. این یعنی همه ورودی های کارشناسی ارشد حقوق باید حداقل 520 هزارتومان شهریه بپردازند. البته این تنها شرح شهریه دانشجویان حقوق است و سایر رشته ها از گزند پرداخت پول در امان نمانده اند.
اخذ شهریه از دانشجویان در شرایطی صورت می گیرد که در دفترچه انتخاب رشته هیچ گونه توضیحی مبنی بر لزوم پرداخت شهریه وجود نداشته و حالا دانشجویان مانده اند و شهریه ای که قرار به پرداخت آن نبوده است.
پس از مراجعه دانشجویان به آموزش دانشکده ها، مشخص می شود ماجرا از مصوبه هیئت امنا آب میخورد، مصوبه ای که البته بر روی سایت دانشگاه قرار نگرفته است و شرح آن در دست دانشجویان قرار ندارد.
وقتی همه بی خبر اند
با تماس های مکرر خبرنگار جماران به مسئولین دانشگاه شهید بهشتی مشخص شد حتی مسئولین دانشگاه نیز اساسا اطلاع چندانی از این مسئله ندارند. یکی از کارمندان واحد مالی و اداری دانشگاه با اظهار بی اطلاعی کامل از وجود چنین مصوبه ای، توپ را به زمین معاون آموزشی دانشگاه، یعنی آقای افضلیان انداخت که البته پس از تماس با دفتر وی، منشی ایشان با تکرار اینکه اساسا اخذ شهریه از دانشجویان ارتباطی با معاون آموزشی ندارد، مانع صحبت با افضلیان شد.
هرچند با پیگیری های بیشتر مشخص شد تمامی افزایش و کاهش های هزینه های آموزشی با اطلاع و یا از طریق طرح های ارائه شده توسط معاونت آموزشیصورت میگیرد.
به هر شکل پس از تماس با دکتر صدوق، رئیس دانشگاه، مشخص شد وی نیز در جریان دقیق این مصوبه نیست.
رئیس دانشگاه ابتدا گمان کرد مسئله اخذ شهریه برای واحد های جبرانی دانشجوهایی است که تغییر رشته داده اند و گفت: «برای دانشجویی که در دوره کارشناسی ارشد، رشته خود را تغییر داده و مثلا از رشته ادبیات وارد رشته مدیریت شده است، یک سری واحد اضافه در نظر گرفته می شود که باید بگذراند. البته دانشجو میتواند به صورت داوطلبانه و خارج از دانشگاه این واحد ها را بگذراند. اما زمانی که دانشگاه، دانشجو را مکلف به گذراندن واحد هایی می کند، باید هزینه مقتضی واحد ها را نیز پرداخت کند».
البته رئیس دانشگاه متذکر شد که «به آموزش دانشکده ها سپرده است، حتی الامکان برای این دانشجویان، دروس اضافه قرار ندهند تا خودشان خارج از دانشگاه درس را بگذراند».
هرچند صدوق جزئیات شهریه واحد هایی همچون متون حقوقی را -که جز دروس جبرانی محسوب نمی شوند- به معاون آموزشی دانشگاه سپرد.
با پیگیری رئیس دانشگاه بالاخره امکان صحبت با معاون آموزشی فراهم شد. البته افضلیان نیز در ابتدا فارغ از مصوبه هیئت امنای دانشگاه به توضیح آیین نامه کارشناسی ارشد وزارت علوم پرداخت و گفت مطابق آیین نامه دانشجویانی که تغییر رشته داده اند، باید برای دروس جبرانی که خارج از 28 تا32 واحد مصوب وزارت علوم قرار میگیرد، شهریه پرداخت کنند. هرچند پس از سوال خبرنگار جماران از دروس موجود در چارت درسی که مشمول شهریه شده اند، پاسخ دقیقی ارائه نداد و قول بررسی ادامه پیگیری را به روز بعد موکول کرد.
روز بعد نیز تنها پاسخ افضلیان به سوالات، تکرار سخنان روز گذشته بود، وی چنین گفت: « ماده 7 و ماده 9 آیین نامه کارشناسی ارشد برای دانشجوی ورودی کارشناسی ارشد اظهار می دارد که برای واحد های مازاد بر 28 تا 32 واحد باید شهریه پرداخت شود و مبلغ شهریه هم توسط هیئت امنا معین می شود.»
آیین نامه کارشناسی ارشد چه میگوید؟
مواد آیین نامه که مسئولین دانشگاه با استناد به آنها اخذ شهریه از دانشجو را قانونی می دانند، از قرار ذیل است.
ماده 6- مدت مجاز تحصیل در دوره کارشناسی ارشد، دو سال (چهار نیمسال)است.
تبصره. در صورتی که دانشجوی مشمول آموزش رایگان در مدت مقرر دانش آموخته نشود، موسسه اختیار دارد مدت تحصیل وی را حداکثر تا دو نیمسال افزایش دهد. افزایش سنوات تحصیلی در نیمسال اول به صورت رایگان و در نیمسال دوم با دریافت هزینه طبق تعرفه مصوب هیأت امنای موسسه انجام می شود. چنانچه دانشجو در این مدت دانش آموخته نشود از ادامه تحصیل محروم است.
ماده 7- تعداد واحد های درسی در دوره کارشناسی ارشد حداقل 28 و حداکثر 32 واحد است که از این تعداد، در شیوه آموزشی – پژوهشی 4 تا 6 واحد آن مربوط به پایان نامه و مابقی به صورت واحد های آموزشی می باشد.
ماده 8- چگونگی و ترتیب ارائه دروس هر دوره تحصیلی، رشته و یا گرایش، با رعایت پیش نیاز هر درس، طبق برنامه درسی مصوب، برعهده گروه آموزشی است.
ماده 9 - تعداد واحدهای دروس جبرانی به تشخیص گروه آموزشی حداکثر 12 واحد است.
همانگونه که گذشت در آیین نامه وزارت علوم جز درمورد سنوات غیر مجاز، هیچ سخنی از شهریه به میان نیامده است و جای این پرسش همچنان وجود دارد که مسئولین دقیقا با چه برداشتی از این آیین نامه اختیار اخذ شهریه را استنباط کرده اند؟ آن هم در صورتی که بسیاری از دانشجویانی که مشمول شهریه شده اند، نه تنها تغییر رشته نداده اند، که دروس جبرانی شامل حالشان شود، بلکه برخی از آنها حتی به طور مستقیم و با شرط معدل به دوره کارشناسی ارشد راه یافته اند.
قوانینی غیر قانونی!
همچنین با توجه به ماده 7لایحه قانونی اصلاح مواد 7 و 8 قانون تامین وسایل و امکانات تحصیل اطفال و جوانان ایرانی مصوب سال 1358 ، «تحصیل در دانشگاهها و موسسات آموزش عالی داخل کشور به صورت رایگان و در قبال تعهد خدمت برابر مدتی که از تحصیل رایگان استفاده کرده اند مورد حکم مقنن قرار گرفته و پرداخت شهریه در فرضی اعمال می شود که کسی مایل به تحصیل رایگان نباشد»
از سوی دیگر بر اساس ماده 4 قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت مصوب سال 1380 ،« دریافت هر گونه وجه، کالا و خدمات تحت هر عنوان از اشخاص حقیقی و حقوقی توسط وزارتخانه ها، موسسات و شرکتهای دولتی غیر از مواردی که در مقررات قانونی مربوط معین شده یا می شود، ممنوع اعلام شده است».
بنابراین دریافت شهریه از دانشجویان دوره روزانه کارشناسی ارشد که مشمول تحصیل رایگان می شوند، مغایر با قوانین مصوب است. همچنین حتی با فرض تخصیص زدن تحصیل رایگان توسط آیین نامه ها، بر اساس اطلاعات پایه ای علم حقوق، هیچ قانون فرودستی قادر به نقض قانون فرادست نیست. به بیان بهتر، هیچ قانون عادی نمیتواند قانون اساسی را، یا هیچ آیین نامه ای نمی تواند قوانین عادی مصوب مجلس شورای اسلامی را نقض کند.
با این بیان، نه آیین نامه وزارت علوم ونه مصوبات هیئت امنای دانشگاه نمی توانند قوانین عادی و یا قانون اساسی را نقض کند و مصوبه دانشگاه برای اخذ شهریه از دوره روزانه مغایر با اصول قانون اساسی و سایر قوانین عادی است.
