دانشنامه نویسی فقط انتشار کتاب نیست، در فرآیند پدیدآوردن دانشنامه ها گروه هایی از نویسندگان، مترجمان، ویراستاران، کتابخانه ها و جریان های مختلف شکل می گیرد که در جای خود اهمیت آن از دانشنامه کمتر نیست.
به گزارش جماران؛ احمد مسجدجامعی در مراسم پایانی پانزدهمین جشنواره پژوهش فرهنگی سال که امروز یکشنبه در پژوهشکده فرهنگ، هنر و معماری برگزار شد، با بیان مطلب فوق گفت: امروزه دانشنامه نویسی و فعالیت هایی که در حوزه پژوهش انجام می گیرد وضع خوبی ندارد و لازم است اراده ای برای ادامه حیات آنها به وجود بیاید.
وزیر پیشین فرهنگ و ارشاد اسلامی ضمن یادکردن از پژوهشگران برجسته ای چون دکتر علیمحمد کاردان، دکتر علی شریعتمداری و دکتر ابوالقاسم گرجی که در راه اندازی فعالیت های مربوط به پژوهش های فرهنگی همکاری داشتند اظهار کرد: یکی از فعالیت های اصلی ما زمانی که پژوهش های فرهنگی را شروع کردیم اطلاع رسانی از پژوهش های فرهنگی برگزیده بود. در این زمینه ما کار را بر عهده دکتر عباس حری قرار دادیم که در عرصه اطلاع رسانی به شیوه های سنتی و جدید آشنایی داشت و زیرنظر ایشان پژوهش های طبقه بندی چکیده نویسی و اطلاع رسانی می شد.
عضو شورای اسلامی شهر تهران افزود: کتابخانه و مرکز اسنادی که امروز در مرکز پژوهش ها دیده می شود از جمله محصول زحمات مرحوم دکتر حری است.
مسجدجامعی در ادامه به انتشار فصلنامه نمایه پژوهش پرداخت و توضیح داد: یکی از نشریاتی که در ارتباط با پژوهش راه افتاد فصلنامه نمایه پژوهش بود که پژوهش های حوزه فرهنگ و اجتماع را معرفی و چکیده نویسی می کرد و انتشار آن در عصری که ارائه این گزارش ها در فضای مجازی رونق نداشت برای پژوهشگران منبع بسیار مهمی محسوب می شد.
رئیس پیشین مرکز پژوهش های فرهنگی با یاد خیر از مرحوم محمدجواد صاحبی و آیت اله معرفت که در پژوهش های دینی بسیار تاثیرگذار بودند گفت: پژوهش های دینی از دغدغه های اصلی ما بود و شیوه ای که در این زمینه در پیش گرفتیم شیوه ترویجی بود و انتخاب پژوهش ها هم نه درون دینی که برون دینی و با رویکرد فرهنگی و اجتماعی بود. این نوع پژوهش به دلیل اهمیتی که در آن زمان داشت رشته مستقلی شد.
مسجدجامعی ادامه داد: بعد از اتمام دوره وزارت در ارشاد، فعالیت مرکز دین پژوهان در عرصه پژوهش های دینی در شهر قم استمرار پیدا کرد و کنگره دین پژوهان را هم همین مرکز برگزار می کرد. در واقع پژوهش های دینی با رویکرد فرهنگی به دلیل نقصانی که در این زمینه دیده می شود، شکل ترویجی داشت.
وی با یادآوری این نکته که در پژوهش های فرهنگی بخشی وجود داشت به نام انتخاب بهترین مقالات دانشنامه ها که امروزه وجود ندارد، به سیر اجمالی دانشنامه نویسی در ایران پرداخت و بیان کرد: در تاریخ معاصر شخصیت هایی چون دهخدا و مصاحب بوده اند که در این زمینه قدم برداشته اند اما الگوی دانشنامه مصاحب که دانشنامه معتبری در زمان خود بود و شخصیت های برجسته و جوانی (در دوره خود) نظیر شفیعی کدکنی، احمد آرام، زریاب خویی و زرین کوب در تدوین بخش ایران و اسلام آن همکاری داشتند، از دانشگاه کلمبیا بود.
وزیر پیشین وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی افزود: آن سال ها دانشنامه ای به نام دایره المعارف اسلام در خارج از کشور توسط انتشارات بریل در لیدن منتشر شده بود که همه دوست داشتند آن را به زبان فارسی ترجمه کنند.
مسجدجامعی به دانشنامه نویسی در پس از انقلاب پرداخت و تصریح کرد: مدخل ها را پژوهشگران داخلی استخراج و تنظیم کردند و نوشتند به گونه ای که خاورشناسان که ما در پی ترجمه آثارشان بودیم، امروزه به دانشنامه های ایران ارجاع می دهند. حتی دانشنامه ایرانیکا در بسیاری از مدخل ها تحت تأثیر همین دانشنامه هاست.
وی ادامه داد: یکی از این دایره المعارف ها که در ایران نوشته، تدوین و تهیه شد به زبان انگلیسی ترجمه و شش جلد از آن در لیدن در انتشارات بریل منتشر شد که با آن که بسیار گران است به چاپ مجدد رسیده.
عضو شورای اسلامی شهر تهران در ادامه یادآور شد: متأسفانه امروز دانشنامه نویسی به نفس افتاده و لازم است فکری برای آن شود.
وی با اشاره به این که ما به هنگام فعالیت در عرصه پژوهش های فرهنگی خلأها را پیدا می کردیم گفت: در زمان ما می توان به عرصه های جدیدی چون مباحث فرهنگی در حوزه شهر و شهرسازی پرداخت که جای خالی آن دیده می شود.
مسجدجامعی در پایان اظهار امیدواری کرد برای احیای دوباره دانشنامه نویسی فعالیت های در خوری انجام گیرد و کمک به آنها، هرچند رقمی نیست اما جداً پی گیری شود و کارهایی چون اهدای جوایز به نویسندگان برتر مقالات دانشنامه ها در دستور کار قرار گیرد و این عرصه احیا شود.
