دریاچه‌ای که سال ۲۰۱۵ اولین تاثیرات خشکسالی را در خود نمایان کرد و تا به امروز هراسان از خشکی دائمی روزگار را به پیش می‌برد. کاهش بارندگی مهمترین چالش ایران است، چالشی که دریاچه ارومیه نیز در طول سال‌ها از آن تاثیر پذیرفته و همچنان نیز کمبود بارش آن را تهدید می‌کند. طبق آخرین آمار دریاچه ارومیه در سال آبی ۹۶-۹۵ نسبت به یک سال قبل، ۳۸ درصد و نسبت به میانگین بارش بلندمدت (۴۸ ساله) حدود ۲۲ درصد کم‌بارشی را تجربه کرده است. امسال نیز با گذشت بیش از دو ماه از فصل پاییز هنوز بارش چندانی در این منطقه دریافت نشده و حالا بیم آن می‌رود که آب باقی مانده نیز در جریان تبخیر از دست برود. چالش دوم اما کمبود بودجه است. بودجه‌ای که به گفته مسعود تجریشی اگر تامین نشود احیای دریاچه ارومیه به عقب می‌افتد و زحمات چندین ساله ستاد احیا به هدر می‌رود. زحماتی که اگر به احیای دریاچه‌ارومیه منجر نشود تنها به‌دلیل نبود اراده‌سیاسی است. حالا اما عیسی کلانتری، معاون رئیس جمهوری و رئیس سازمان محیط زیست که همزمان عهده‌دار مدیریت ستاد احیای دریاچه ارومیه است پیشنهاد راه‌حل تازه‌ای برای تامین بودجه داده است، راه‌حلی که البته مشخص نیست امکان تحقق آن وجود داشته باشد.
در برنامه احیای دریاچه ارومیه قرار بر این بود تا سال گذشته آبی تراز دریاچه ارومیه تثبیت شود، اقدامی که براساس برنامه پیش رفت و تراز دریاچه در طول ۳ سال پایین‌تر از آنچه که بود نیامد. اما چه چیزی باعث تثبیت آب دریاچه شد؟ باران؟ به گفته مسعود تجریشی، متاسفانه بارش حوضه دریاچه ارومیه در سال گذشته در طی ۵۰ سال اخیر کمترین بوده است. در طول ۳۰۰ هزار سال گذشته کمترین بارش این حوضه ۱۸۰ میلیمتر بوده است. سال گذشته میزان بارش در حوضه دریاچه ارومیه به کمترین میزان در طول ۳۰۰ هزار سال اخیرش نزدیک شده و به ۲۰۰ میلیمتر رسیده است و از آنجایی که میانگین بارندگی در حوضه دریاچه ارومیه ۳۸۵ میلیمتر است به همین دلیل می‌توان گفت دریاچه سال گذشته اصلا بارشی نداشته است. با این تفاسیر باران هم در دوره چند ساله تثبیت به مدد دریاچه نیامده و اقدامات دستگاه‌های اجرایی از جمله لایه‌روبی، رها کردن آب سدها، پلمب حلقه چاه‌های غیر مجاز در اطراف دریاچه و کاهش میزان بهره برداری از آب چاه‌ها به بازگشت آب به دریاچه و تثبیت دریاچه کمک کرده است. اما آیا تنها تثبیت آب می‌توانست دریاچه را نجات دهد؟ پاسخ کارشناسان به این پرسش خیر است. برنامه بعدی ستاد، احیا دریاچه بود، برنامه‌ای که برای تحقق آن تعداد قابل توجهی پروژه برای تامین منابع آبی طراحی شد. تصفیه فاضلاب تبریز و سرازیر کردن آن به دریاچه یا کاهش مصرف ۴۰ درصد آب بخش زراعت از جمله پروژه‌هایی بود که برای انجام آن به منابع مالی نیاز داشت. بودجه‌ای که گاه و بی‌گاه ستاد دریاچه ارومیه از نبود آن گلایه مند بود.
بدهی ۱۸۰۰ میلیارد تومانی دولت به ستاد احیای دریاچه ارومیه
«احیای دریاچه ارومیه به ۷ - ۶ میلیارد دلار بودجه نیاز دارد.» روح‌الله حضرت‌پور، نماینده مردم ارومیه در حالی این رقم را در صحن علنی مجلس بیان کرده که ارقام متعددی درباره بودجه احیای دریاچه ارومیه به زبان آورده شده است. با این حال اما آنچه همه بر روی آن اتفاق نظر دارند کمبود بودجه است. مسعود تجریشی، معاون محیط زیست انسانی و مدیر دفتر برنامه‌ریزی و تلفیق سازمان محیط‌زیست گفته است: سال گذشته به جای حدود ۱۲۰۰ میلیارد تومان دولت به ستاد احیا ۳۰۰ میلیارد تومان داد و در رابطه با امسال هم که قرار بود تعهدات سال پیش در کنار بودجه امسال پرداخت شود ۲۰۰ میلیارد تومان پرداخت شده است. حالا اما عیسی کلانتری، مدیر ستاد احیای دریاچه ارومیه در گفت‌وگو با ایسنا گفته است: با اینکه دولت در ماه گذشته ۲۰۰ میلیارد تومان به ستاد احیای دریاچه ارومیه پرداخت کرد اما بودجه‌ای که باید به ستاد پرداخت شود، حدود ۱۸۰۰ میلیارد تومان است. کلانتری در مورد محل مصرف این ۲۰۰ میلیارد تومان گفت: این مبلغ برای پروژه‌های مختلف مثل احداث تصفیه خانه فاضلاب، سردهنه‌سازی رودخانه‌ها و... هزینه می‌شود. واقعیت این است که باید زمستان هر سال سردهنه‌ها را ببندیم و در فصل بهار باز کنیم و با توجه به تعداد ۵۰۰ تایی سردهنه‌ها در حوضه دریاچه، همین کار به مبلغی حدود ۴۰ میلیارد تومان نیاز دارد که متاسفانه سال گذشته به دلیل محدودیت مالی نتوانستیم این کار را انجام دهیم و ۴۰۰ میلیون متر مکعب آب را از دست دادیم چون در این شرایط کشاورزان منطقه، آب را به زمین خود انتقال دادند و به عنوان یخ‌آب از آن استفاده کردند.
استقراض از خارج برای تامین نیاز مالی دریاچه ارومیه
حالا معاون رئیس جمهوری گفته است که در دو سال گذشته ثابت شده که با بودجه سنواتی نمی‌توان کارهای دریاچه ارومیه را پیش برد. او پیشنهاد داده است: در شرایط حاضر دنبال این هستیم که اگر سازمان برنامه و بودجه پول ندارد، دولت اجازه استقراض از خارج از کشور بدهد یعنی پول مورد نیاز دریاچه را از خارجی‌ها به شکل وام با بهره حدود ۲.۵ درصد بگیریم. این وام حدود پنج یا شش سال دوره تنفس دارد و بعد از آن طی بازه زمانی ۱۰ ساله بازپرداخت می‌شود. کلانتری در پاسخ به پرسشی در مورد مبلغ این وام با اشاره به اینکه حداقل مبلغ مورد نیاز دریاچه حدود ۳ تا ۳.۵ میلیارد دلار است، اظهار کرد: ما باید رئیس جمهوری، معاون اول رئیس جمهوری و رئیس سازمان برنامه و بودجه را قانع کنیم که دریاچه ارومیه به قدری اهمیت دارد که اگر کشور در شرایط فعلی پول ندارد، برای احیای آن، وامی از خارج دریافت شود و دولت به تدریج طی ۱۰ سال آن را پرداخت کند. وی ادامه داد: هنوز نتوانستیم دولت را برای این کار قانع کنیم چون برای امور تولیدی و صنعتی که توجیه اقتصادی دارد و می‌توان از محل کارکرد همان بخش، بدهی را پرداخت کند، این اجازه داده می‌شود که از خارج استقراض صورت گیرد اما بازپرداخت وام دریاچه ارومیه بر عهده دولت خواهد بود. برای همین دولت هنوز قانع به انجام این کار نشده است و ما تلاش می‌کنیم اهمیت احیای دریاچه ارومیه را شفاف کنیم چون خشکی دریاچه ارومیه خسارت‌های بسیار بیشتری خواهد داشت و ده‌ها برابر همین مبلغ هزینه‌های ناشی از خشکی دریاچه ارومیه خواهد بود ضمن اینکه حفظ محیط زیست یک وظیفه حاکمیتی است.
براساس گزارش‌های منتشر شده، دریاچه ارومیه در سال گذشته حدود یک میلیارد و ۱۵۰ میلیون متر مکعب آب دریافت کرده است اما برای بازگشت به روند عادی باید سالیانه ۳.۱ میلیارد متر مکعب آب به آن وارد شود. آبی که به بودجه کافی نیازمند است. حال باید منتظر ماند و دید که دولت راهی برای تآمین بودجه احیا در نظر خواهد گرفت یا به پیشنهاد عیسی کلانتری پاسخ مثبت خواهد داد؟
46
