در این مطلب می خوانیم: 'فقر اطلاع رسانی ، عدم بیان صریح و شفاف اخبار، کتمان واقعیت و محرمانه کردن حقایق توسط رسانه های دیداری، شنیداری و مکتوب در جلوگیری از اطلاع رسانی شفاف موجب تولد پدیده ای ویرانگر به نام شایعه می شود. شایعه همان گونه که در از میان رفتن اعتماد و اطمینان عمومی نقش منفی بازی می کند، در ساختار شکنی و از میان بردن هنجارهای اجتماعی نیز نقش مخربی ایفا می کند. از این رو در همه جوامع انسانی از شایعه به عنوان ضدهنجار یاد کرده و با آن مبارزه می کنند.'
در ادامه این مطلب آمده است: 'در هر جامعه ای چنددسته اخبار پخش می شود. بعضی از اخبار، خبرهای صادقانه ای است که با منابع خبری مطمئن منتشر می شود اما در مقابل اخباری وجود دارد که هیچ یک از ویژگی های خبررا برخوردار نبوده یا مستندات آن دارای اشکال هایی است. اخباری که در بسیاری از رسانه ها برای جلوگیری از متهم شدن به دروغگویی، آن را از منابع خبری بی نام و نشان، یا از منابع خبری ناشناس و مانند آن نقل می کنند از این نوع اخبار است. عنوان «منابع مطلع» را شاید بسیار شنیده باشید که در بسیاری از موارد کسی جز نویسنده خیال پرداز خبر نیست.'
هفته نامه اشتیاق در ادامه آورده است: 'بنا به گفته اساتید حوزه و دانشگاه، در جنگ احد خبری از منابع ناشناس در میان لشکر اسلام منتشرشد مبنی براینکه پیامبر اسلام کشته شده است. با انتشار این خبر پریشانی و ناامیدی برنیروهای اسلام غلبه کرد و عاقبت جنگ احد دراثر یک شایعه به شکست منجر شد. بنابراین می توان گفت که شایعه، خبری است با منابع ناشناس و یا شناخته شده که صدق و کذب آن معلوم نیست، ولی به سبب آن که نفس خبر و محتوای آن، مورد توجه و اقبال مردم است به سرعت پخش می شود. به سخن دیگر، شایعه بر 2 پایه و عنصر اصلی قرار گرفته است: عنصر نخست آن «خبر تأیید و اثبات نشده» و دیگری «پخش آن پیش از اثبات» است.'
این هفته نامه با طرح سوال 'چرا شایعه سازی صورت می گیرد و اخبار تأیید نشده ای به سرعت میان مردم پخش می شود؟' مطلب خود را ادامه داده است: 'علما و اساتید حوزه معتقدند قرآن در پاسخ به بخش نخست این پرسش می گوید اهداف مختلفی از سوی شایعه سازان دنبال می شود که از جمله آنها تاثیرگذاری منفی برروحیه مخاطب با اخبار تایید نشده و ایجاد نگرانی دراوست. به عنوان نمونه در جنگ احد، کاربرد شایعه این بود که لشکر اسلام را از ادامه حمله و مقاومت در برابر دشمن بازدارند. بنابراین شایعه کشته شدن پیامبر(ص) مطرح می شود. لشکر اسلام پس از شنیدن شایعه به سرعت پراکنده شدند و موجبات شکست آنان فراهم آمد و نزدیک بود که با کاهش قوای باقیمانده در میدان جنگ، پیامبر گرامی (ص) شهید شوند.'
در ادامه این مطلب آمده است: 'خداوند از جمله اهداف شایعه سازی و آثار آن را ایجاد اضطراب، سلب آرامش و امنیت از شخص یا جامعه برمی شمارد زیرا زمانی که شایعه ای ساخته و پخش می شود اگر از سوی دشمنان شخص یا جامعه باشد همواره به قصد سلب امنیت و آرامش است. از این رو از شایعه در جنگ نرم و جنگ روانی بهره گرفته می شود. دشمنان می کوشند تا با بهره گیری از عناصر سست عنصر جامعه یا بیماردلان و دوچهرگانی چون منافقان، با شایعه سازی و شایعه پراکنی به مقاصد خود که تضعیف روحیه افراد جامعه و سلب آرامش از آنان است برسند. به هر حال ایجاد اضطراب و تشویش و سرگردان کردن مردم و جامعه و تردیدافکنی از اهداف شایعه سازان است که در آیه 60 سوره احزاب به آن اشاره شده است. گاه در جامعه برای امور جزیی، شایعه سازی انجام می گیرد. از جمله برخی برای این که شخصیت کسی را تباه سازند، یا برای خود شخصیت سازی دروغین انجام دهند، یا این که جریان و جناحی را تخریب کنند و یا جریان و جناحی را مظلوم نشان دهند و یا آن را خوب و مقبول نشان دهد ، از شایعه سازی بهره می گیرند.
این نشریه ادامه داده است: ' در بیان این که چرا شایعه به سرعت پخش می شود، باید به این نکته توجه کرد که در شایعه سازی به عناصر مهمی توجه می شود که مرتبط با اصول روان شناسی است. شایعه سازان با توجه به روحیه مخاطبان، اخبار را به گونه ای ساماندهی می کنند که از جاذبه هایی برخوردار باشند و مخاطب را به شنیدن و تکرار آن وادار سازند. البته باید توجه داشت که اصولا شایعه نسبت به اموری صورت می گیرد که از حساسیت بالایی برای مخاطب برخوردار است. به عنوان نمونه مسایلی مطرح می شود که مرتبط با امنیت اقتصادی، غذایی، ملی، جانی و مالی فرد و جامعه می باشد یا اینکه آرامش و آسایش وی را تحت تاثیر قرار می دهد. بنابراین محتوای خبر و موضوعاتی که در شایعات مورد توجه قرار می گیرد، از امور و موضوعاتی است که برای مخاطب مهم، ارزشی و اساسی است.'
هفته نامه اشتیاق در ادامه آورده است: 'اگر این محتوا با اصول و فنون تبلیغات و تاثیرگذاری همراه شود، می تواند حتی کسانی را که گرایش به پخش شایعه نداشته و از شایعه پراکنی پرهیز دارند به سوی خود جذب کند. ازاین رو گاه از شعر و کاریکاتور و دیگر ابزارهای تبلیغی برای گسترش دامنه شایعه استفاده می کنند. بنابراین می توان گفت که شایعه ساز برای اینکه از شایعه پراکنان بی مزد و مواجب، بهره برد از شیوه های تاثیرگذار بر مخاطب استفاده می کند و آنان را به خدمت می گیرد که از جمله آنها می توان به شعر، جوک و مانند آن اشاره کرد که از طریق پیامک ها ارسال می شود.'
در ادامه این مطلب آمده است: 'روانشناسان و اساتید دانشگاهی اظهار می دارند: اما این که چه کسانی شایعه سازی می کنند قرآن در برابر این پرسش، گروه های اجتماعی و افرادی را معرفی می کند که به سادگی می توان با شناخت ایشان اهداف شایعه سازان را نیز به دست آورد. از نظر قرآن برخی از شایعه سازان و شایعه پراکنان، مردمان بیماردلی هستند که به این کار اقدام می کنند. گروه دیگر، جاسوسان هستند که برای دشمن کار می کنند و می کوشند تا هنجارها و بنیادهای اجتماع را تخریب کنند و روحیه خودی را کاهش دهند. (آل عمران آیه 173)'
همچنین در ادامه این مطلب آمده است: 'ساده لوحان و افراد بی بصیرت از دیگر افرادی هستند که در دام شایعه سازان می افتند و خواسته و ناخواسته به آن دامن می زنند. (نساء آیه 83 و نور آیات 11 تا 15) اینان همانند شخصی می مانند که خود شایعه ای می سازند و پس از شیوع آن خودشان باورش می کنند.'
این هفته نامه ادامه داده است: 'گروه دیگری که به شایعه دامن می زنند منافقان هستند که می توان از آنان به ستون پنجم دشمن یاد کرد. خداوند بارها و بارها از این عمله بی مزد دشمنان دین و جامعه سخن گفته و آنان را بدتر از کافران دانسته است؛ زیرا آنان به عنوان شهروندان از مزایای جامعه بهره می برند و به جای خدمت به مردم و جامعه به دشمنان آنان خدمت بی مزد می کنند. (آل عمران آیه 173 و نساء آیه 83 و احزاب آیه 60)'
هفته نامه اشتیاق در ادامه مطلب خود با عنوان 'انتشار خبر مرگ چهره های سرشناس تفریح بزرگ شایعه سازان' آورده است: ' به اعتقاد بسیاری از جامعه شناسان یکی از سرگرمی های شایعه سازان این است که خبر مرگ یکی از چهره های مطرح سینما، تلویزیون یا شخصیت های سیاسی و اجتماعی را بسازند و آن را با پیامک برای دوستانشان بفرستند. در چند مورد شایعه آنقدر قوی بود که رسانه ها با فرد مورد نظر تماس گرفتند و این سوال را مطرح کردند: «ببخشید اینکه می گن شما مرده اید، راسته؟» آن وقت آن هنرمند محترم، باید کلی سند و مدرک بیاورد که من نمرده ام و در سلامت کامل به سر می برم و خودم هستم که دارم با شما صحبت می کنم. این جور مردم آزاری فقط یک نتیجه دارد؛ نگرانی و اضطراب خانواده هنرمند و مردمی که جزو طرفداران او هستند.'
در ادامه این مطلب محمد جوادی، پژوهشگر جامعه شناسی در خصوص شایعه و دلایل آن به اظهارنظر پرداخته است: ' از نگاه آسیب شناسی اجتماعی، شایعه یعنی خبر یا موضوعی که ریشه در واقعیت ندارد اما به لحاظ شرایط زمان و مکان مورد پذیرش قرار می گیرد.'
این کارشناس در ادامه شایعه ها را از نظر رفتار اجتماعی به دسته های زیر تقسیم کرده است:
** 'شایعه در مورد مشاهیر: هر خبری راجع به چهره های معروف (مثلا ازدواج، طلاق، بیماری یا مرگ آنها) مورد توجه مردم قرار می گیرد و علت این موضوع هم علاقه مردم به دانستن بیشتر در مورد زندگی خصوصی یا کارهای روزمره اینگونه افراد است. البته گاهی هم برخی شایعه ها درباره مشاهیر، ساختگی است و هدفش مطرح شدن دوباره این چهره ها در میان مردم است.'
** 'شایعه در مورد مسائل سیاسی و اقتصادی جامعه: اینگونه اخبار را معمولا دشمنان کشور و نظام می سازند و هدف آنان از این کار تضعیف روحیه ملی و تخریب اعتماد عمومی است. رسانه های بیگانه نیز به این آتش دامن می زنند.'
** 'شایعه های دیگر: برخی شایعه ها بدون هدف سیاسی و اقتصادی و فقط براساس حدس و گمان پخش می شوند، در مترو، اتوبوس و تاکسی ها دهان به دهان می چرخند و جالب است بدانید سرعت انتشار شایعه 2 برابر سرعت صوت است بنابراین همه، مخصوصا رسانه ها، باید در بیان مسائل مختلف بسیار دقت کنند. برای مقابله با شایعه ها، مسئولان و دولتمردان باید مسائل لازم و ضروری را شفاف برای مردم بیان کنند و اجازه ندهند مراکز جاسوسی بیگانگان و رسانه های وابسته به آنها با تضعیف روحیه عمومی، در جامعه اضطراب ایجاد کنند. '
7129/2093 ** خبرنگار: توحید محمودپور** انتشار دهنده: صابر چهرقانی
انتهای پیام در ادامه این مطلب آمده است: 'در هر جامعه ای چنددسته اخبار پخش می شود. بعضی از اخبار، خبرهای صادقانه ای است که با منابع خبری مطمئن منتشر می شود اما در مقابل اخباری وجود دارد که هیچ یک از ویژگی های خبررا برخوردار نبوده یا مستندات آن دارای اشکال هایی است. اخباری که در بسیاری از رسانه ها برای جلوگیری از متهم شدن به دروغگویی، آن را از منابع خبری بی نام و نشان، یا از منابع خبری ناشناس و مانند آن نقل می کنند از این نوع اخبار است. عنوان «منابع مطلع» را شاید بسیار شنیده باشید که در بسیاری از موارد کسی جز نویسنده خیال پرداز خبر نیست.'
هفته نامه اشتیاق در ادامه آورده است: 'بنا به گفته اساتید حوزه و دانشگاه، در جنگ احد خبری از منابع ناشناس در میان لشکر اسلام منتشرشد مبنی براینکه پیامبر اسلام کشته شده است. با انتشار این خبر پریشانی و ناامیدی برنیروهای اسلام غلبه کرد و عاقبت جنگ احد دراثر یک شایعه به شکست منجر شد. بنابراین می توان گفت که شایعه، خبری است با منابع ناشناس و یا شناخته شده که صدق و کذب آن معلوم نیست، ولی به سبب آن که نفس خبر و محتوای آن، مورد توجه و اقبال مردم است به سرعت پخش می شود. به سخن دیگر، شایعه بر 2 پایه و عنصر اصلی قرار گرفته است: عنصر نخست آن «خبر تأیید و اثبات نشده» و دیگری «پخش آن پیش از اثبات» است.'
این هفته نامه با طرح سوال 'چرا شایعه سازی صورت می گیرد و اخبار تأیید نشده ای به سرعت میان مردم پخش می شود؟' مطلب خود را ادامه داده است: 'علما و اساتید حوزه معتقدند قرآن در پاسخ به بخش نخست این پرسش می گوید اهداف مختلفی از سوی شایعه سازان دنبال می شود که از جمله آنها تاثیرگذاری منفی برروحیه مخاطب با اخبار تایید نشده و ایجاد نگرانی دراوست. به عنوان نمونه در جنگ احد، کاربرد شایعه این بود که لشکر اسلام را از ادامه حمله و مقاومت در برابر دشمن بازدارند. بنابراین شایعه کشته شدن پیامبر(ص) مطرح می شود. لشکر اسلام پس از شنیدن شایعه به سرعت پراکنده شدند و موجبات شکست آنان فراهم آمد و نزدیک بود که با کاهش قوای باقیمانده در میدان جنگ، پیامبر گرامی (ص) شهید شوند.'
در ادامه این مطلب آمده است: 'خداوند از جمله اهداف شایعه سازی و آثار آن را ایجاد اضطراب، سلب آرامش و امنیت از شخص یا جامعه برمی شمارد زیرا زمانی که شایعه ای ساخته و پخش می شود اگر از سوی دشمنان شخص یا جامعه باشد همواره به قصد سلب امنیت و آرامش است. از این رو از شایعه در جنگ نرم و جنگ روانی بهره گرفته می شود. دشمنان می کوشند تا با بهره گیری از عناصر سست عنصر جامعه یا بیماردلان و دوچهرگانی چون منافقان، با شایعه سازی و شایعه پراکنی به مقاصد خود که تضعیف روحیه افراد جامعه و سلب آرامش از آنان است برسند. به هر حال ایجاد اضطراب و تشویش و سرگردان کردن مردم و جامعه و تردیدافکنی از اهداف شایعه سازان است که در آیه 60 سوره احزاب به آن اشاره شده است. گاه در جامعه برای امور جزیی، شایعه سازی انجام می گیرد. از جمله برخی برای این که شخصیت کسی را تباه سازند، یا برای خود شخصیت سازی دروغین انجام دهند، یا این که جریان و جناحی را تخریب کنند و یا جریان و جناحی را مظلوم نشان دهند و یا آن را خوب و مقبول نشان دهد ، از شایعه سازی بهره می گیرند.
این نشریه ادامه داده است: ' در بیان این که چرا شایعه به سرعت پخش می شود، باید به این نکته توجه کرد که در شایعه سازی به عناصر مهمی توجه می شود که مرتبط با اصول روان شناسی است. شایعه سازان با توجه به روحیه مخاطبان، اخبار را به گونه ای ساماندهی می کنند که از جاذبه هایی برخوردار باشند و مخاطب را به شنیدن و تکرار آن وادار سازند. البته باید توجه داشت که اصولا شایعه نسبت به اموری صورت می گیرد که از حساسیت بالایی برای مخاطب برخوردار است. به عنوان نمونه مسایلی مطرح می شود که مرتبط با امنیت اقتصادی، غذایی، ملی، جانی و مالی فرد و جامعه می باشد یا اینکه آرامش و آسایش وی را تحت تاثیر قرار می دهد. بنابراین محتوای خبر و موضوعاتی که در شایعات مورد توجه قرار می گیرد، از امور و موضوعاتی است که برای مخاطب مهم، ارزشی و اساسی است.'
هفته نامه اشتیاق در ادامه آورده است: 'اگر این محتوا با اصول و فنون تبلیغات و تاثیرگذاری همراه شود، می تواند حتی کسانی را که گرایش به پخش شایعه نداشته و از شایعه پراکنی پرهیز دارند به سوی خود جذب کند. ازاین رو گاه از شعر و کاریکاتور و دیگر ابزارهای تبلیغی برای گسترش دامنه شایعه استفاده می کنند. بنابراین می توان گفت که شایعه ساز برای اینکه از شایعه پراکنان بی مزد و مواجب، بهره برد از شیوه های تاثیرگذار بر مخاطب استفاده می کند و آنان را به خدمت می گیرد که از جمله آنها می توان به شعر، جوک و مانند آن اشاره کرد که از طریق پیامک ها ارسال می شود.'
در ادامه این مطلب آمده است: 'روانشناسان و اساتید دانشگاهی اظهار می دارند: اما این که چه کسانی شایعه سازی می کنند قرآن در برابر این پرسش، گروه های اجتماعی و افرادی را معرفی می کند که به سادگی می توان با شناخت ایشان اهداف شایعه سازان را نیز به دست آورد. از نظر قرآن برخی از شایعه سازان و شایعه پراکنان، مردمان بیماردلی هستند که به این کار اقدام می کنند. گروه دیگر، جاسوسان هستند که برای دشمن کار می کنند و می کوشند تا هنجارها و بنیادهای اجتماع را تخریب کنند و روحیه خودی را کاهش دهند. (آل عمران آیه 173)'
همچنین در ادامه این مطلب آمده است: 'ساده لوحان و افراد بی بصیرت از دیگر افرادی هستند که در دام شایعه سازان می افتند و خواسته و ناخواسته به آن دامن می زنند. (نساء آیه 83 و نور آیات 11 تا 15) اینان همانند شخصی می مانند که خود شایعه ای می سازند و پس از شیوع آن خودشان باورش می کنند.'
این هفته نامه ادامه داده است: 'گروه دیگری که به شایعه دامن می زنند منافقان هستند که می توان از آنان به ستون پنجم دشمن یاد کرد. خداوند بارها و بارها از این عمله بی مزد دشمنان دین و جامعه سخن گفته و آنان را بدتر از کافران دانسته است؛ زیرا آنان به عنوان شهروندان از مزایای جامعه بهره می برند و به جای خدمت به مردم و جامعه به دشمنان آنان خدمت بی مزد می کنند. (آل عمران آیه 173 و نساء آیه 83 و احزاب آیه 60)'
هفته نامه اشتیاق در ادامه مطلب خود با عنوان 'انتشار خبر مرگ چهره های سرشناس تفریح بزرگ شایعه سازان' آورده است: ' به اعتقاد بسیاری از جامعه شناسان یکی از سرگرمی های شایعه سازان این است که خبر مرگ یکی از چهره های مطرح سینما، تلویزیون یا شخصیت های سیاسی و اجتماعی را بسازند و آن را با پیامک برای دوستانشان بفرستند. در چند مورد شایعه آنقدر قوی بود که رسانه ها با فرد مورد نظر تماس گرفتند و این سوال را مطرح کردند: «ببخشید اینکه می گن شما مرده اید، راسته؟» آن وقت آن هنرمند محترم، باید کلی سند و مدرک بیاورد که من نمرده ام و در سلامت کامل به سر می برم و خودم هستم که دارم با شما صحبت می کنم. این جور مردم آزاری فقط یک نتیجه دارد؛ نگرانی و اضطراب خانواده هنرمند و مردمی که جزو طرفداران او هستند.'
در ادامه این مطلب محمد جوادی، پژوهشگر جامعه شناسی در خصوص شایعه و دلایل آن به اظهارنظر پرداخته است: ' از نگاه آسیب شناسی اجتماعی، شایعه یعنی خبر یا موضوعی که ریشه در واقعیت ندارد اما به لحاظ شرایط زمان و مکان مورد پذیرش قرار می گیرد.'
این کارشناس در ادامه شایعه ها را از نظر رفتار اجتماعی به دسته های زیر تقسیم کرده است:
** 'شایعه در مورد مشاهیر: هر خبری راجع به چهره های معروف (مثلا ازدواج، طلاق، بیماری یا مرگ آنها) مورد توجه مردم قرار می گیرد و علت این موضوع هم علاقه مردم به دانستن بیشتر در مورد زندگی خصوصی یا کارهای روزمره اینگونه افراد است. البته گاهی هم برخی شایعه ها درباره مشاهیر، ساختگی است و هدفش مطرح شدن دوباره این چهره ها در میان مردم است.'
** 'شایعه در مورد مسائل سیاسی و اقتصادی جامعه: اینگونه اخبار را معمولا دشمنان کشور و نظام می سازند و هدف آنان از این کار تضعیف روحیه ملی و تخریب اعتماد عمومی است. رسانه های بیگانه نیز به این آتش دامن می زنند.'
** 'شایعه های دیگر: برخی شایعه ها بدون هدف سیاسی و اقتصادی و فقط براساس حدس و گمان پخش می شوند، در مترو، اتوبوس و تاکسی ها دهان به دهان می چرخند و جالب است بدانید سرعت انتشار شایعه 2 برابر سرعت صوت است بنابراین همه، مخصوصا رسانه ها، باید در بیان مسائل مختلف بسیار دقت کنند. برای مقابله با شایعه ها، مسئولان و دولتمردان باید مسائل لازم و ضروری را شفاف برای مردم بیان کنند و اجازه ندهند مراکز جاسوسی بیگانگان و رسانه های وابسته به آنها با تضعیف روحیه عمومی، در جامعه اضطراب ایجاد کنند. '
7129/2093 ** خبرنگار: توحید محمودپور** انتشار دهنده: صابر چهرقانی
کپی شد
