به ویژه مردمانی که به دلیل شیوع کرونا از این گیاهان دوری کردند یا خارج‌نشینانی که امسال همچون گذشته گیاهان کوهی خشک‌شده یا تر برایشان ارسال نمی‌شود، نگاهی همراه با حسرت نسبت به سفره‌های بهاری مادربرزگ‌ها دارند.
به گفته یکی از شهروندان مسیحی در ارومیه این گیاهان کوهی به دلیل همین نوستالژی طبخ غذا به خارج از مرزهای ایران ریشه دوانده است و در بسیاری از کشورها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
کارولین ابراهیمی می‌گوید فرزندانش که در کانادا و آمریکا زندگی می‌کنند سال‌ها پیش بذر این گیاهان را با خود به آنجا برده‌اند و هرساله از آنها برداشت و استفاده می‌کنند.
وی همچنین به ارسال گیاهان خشک‌شده یا تر به برخی دیگر از خویشاوندان و بستگانش که مقیم کشورهای دیگر هستند، اشاره دارد و می‌گوید: آنان با فرا رسیدن فصل بهار و رویش گیاهان طبیعت بارها و بارها تاکید می‌کنند که گیاهان کوهی برایشان بفرستم.
اما عده دیگری هم در آذربایجان‌غربی با وجود همزمانی فصل رویش این گیاهان با شیوع بیماری کووید – ۱۹ از مصرف غذایی و دارویی این گیاهان عقب نماندند و به نظر می‌رسد عرق‌گیری با همان شورو حال سال‌های گذشته جریان دارد و تنها دورهمی‌های زنان روستایی برای عرق‌گیری از هم پاشیده است.
توجه بیشتر به عرق‌گیری
گیاهان کوهی نه تنها سفره‌های بهاری مردم آذربایجان‌غربی را زینت می‌دهند بلکه عرق‌گیری از آنها منبع درآمدی مناسبی نیز برای برخی از مردم روستاها و شهرها به شمار می‌رود و به نظر می‌رسد امسال این جنبه مصرف بیشتر مورد توجه قرار گرفت زیرا این تصور در بین برخی از مردم وجود دارد که عرق این گیاهان به دلیل حرارت بالا در روند استحصال موجب از بین رفتن احتمالی ویروس می‌شود.
به گفته مردم محلی برخی از این گیاهان دارای خواص دارویی بوده و به ظاهر نسخه‌های شفابخشی با استفاده از آنها در میان مردم کاربرد دارد؛ مردم این استان برای نمونه از شربت «ریواس» برای دفع باکتری‌های مضر از دستگاه گوارش و از گیاه «بولاغ اوتی» برای کاهش قند خون و تسکین دردهای عصبی استفاده می‌کنند.
گویا امسال و در پی شیوع بیماری کووید – ۱۹، جمع‌آوری گیاهانی چون «پونه وحشی» و «بولاغ اوتی» هم بیشتر مورد توجه است زیرا به عقیده مردم محلی، عرق آنها در کنترل عفونت‌های ریوی و تسکین سرفه و ذات‌الریه موثر می‌باشد.
زنگ خطر انقراض گیاهان کوهی
کارشناس گیاهان دارویی در ارومیه می‌گوید: برداشت بی‌رویه و غیراصولی گیاهان کوهی زنگ خطر انقراض بعضی از آنها را به صدا درآورده است و بیم آن می‌رود که در آینده مردم برای همیشه با نوستالژی استفاده از این گیاهان زندگی کنند.
علی عیسی‌زاده اظهار داشت: هجوم اقشار مختلف مردم به طبیعت و کوهپایه‌ها و کندن گیاهان کوهی از ریشه، مجالی برای رشد مجدد آنها در سال‌های بعد باقی نمی‌گذارد چنانکه در حال حاضر برخی از گیاهان کوهی کمیاب شده است.
وی آموزش صحیح برداشت گیاهان کوهی و تلاش برای حفظ این گیاهان را ضروری خواند و افزود: باید برای جلوگیری از نابودی گیاهان کوهی آموزش و همچنین پرورش انواع این گیاهان در محوطه‌های مخصوص مورد توجه قرار گیرد.
اقدامات پیشگیرانه برای جلوگیری از انقراض
رییس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان‌غربی نیز با اشاره به در حال انقراض بودن برخی از گونه‌های پرمصرف، اظهار کرد: مطالعه بر روی ۱۲۰ گونه برای تعیین نوع پراکنش و مقدار موجود از آن در طبیعت انجام شده که ۷۵ مورد از آنها به اتمام رسیده است.
محمد رضایی افزود: بیش از یکهزار و ۴۰۰ گونه از گیاهان موجود کشور در این استان می‌روید که ظرفیت مناسبی برای انجام مطالعات تحقیقاتی در زمینه گیاهان به شمار می‌رود.
وی ادامه داد: هرچند آمار دقیقی از میزان برداشت گیاهان خوراکی در این استان وجود ندارد اما هرساله و به هنگام فصل بهار هزاران کیلوگرم از انواع گیاهان خوراکی استان به بازارهای محلی و استان‌های همجوار عرضه می‌شود؛ این گیاهان اغلب نیاز کمتری به آب و مراقبت دارد ولی باید فرهنگ استفاده از آنها در جامعه نهادینه شود.
کشت برخی از گیاهان دارویی همچون رزماری، اسطوخودوس، انواع زنبق، انواع آویشن و نسترن در فضاهای سبز شهری را می‌توان با هدف فرهنگ‌سازی در زمینه استفاده اصولی از این گونه‌ها را در دستور کار قرار داد
«رضایی» با تاکید بر اینکه رویشگاه برخی از گیاهان به طور خاص شناسایی شده است، ادامه داد: کشت گیاهان دارویی در فضاهای سبز شهری را می‌توان برای فرهنگ‌سازی در استفاده صحیح از این گونه‌ها در دستور کار قرار داد؛ رزماری، اسطوخودوس، انواع زنبق، انواع آویشن و نسترن از جمله گیاهانی است که قابلیت کشت دارد.
به گزارش ایرنا آذربایجان‌غربی یکی از مهمترین رویشگاه‌های گیاهان دارویی در کشور بوده و این استان از نظر تنوع گیاهان دارویی رتبه‌های نخست کشور را به خود اختصاص داده است.
آمار دقیقی از میزان برداشت گیاهان کوهی این استان وجود ندارد ولی هر ساله هزاران کیلوگرم از آنها علاوه بر بازارهای محلی به استان‌های همجوار نیز راه می‌یابد.
به دلیل چیدن گیاهان خوراکی قبل از گل‌دهی توسط مردم منطقه، گونه‌های گیاهی نظیر پیاز کوهی، کنگر، مندی، گل‌آقا، ریزک، تره‌کوهی و موسیر در معرض انقراض قرار گرفته است.
بیش از ۸۰۰ گونه از گیاهان دارویی از جمله کاسنی، شب‌بو، نعناع، بولاغ‌اوتی، ختمی، چوبان‌کبریتی، بادرنجبویه، شیرین‌بیان، ثعلب، مرزه، اله‌گز، نسترن و گندله در آذربایجان‌غربی شناسایی شده است.
داغ جعفری‌سی، داغ‌قارپیزی، دوه‌دابانی، قوش اوزومی، داغ‌سقزی، یمیشان، چریش، هویچ‌وحشی، غازآیاغی، یارپیز، کنگر، شوید، کهلیک‌اوتی و ریواس نیز از دیگر گیاهان دارویی و کوهی این استان به شمار می‌رود.
گیاهان کوهی این استان کوهستانی با نام‌های مختلف محلی خوانده می‌شود و نام بسیاری از آنها همچون «دوه‌دابانی به فارسی پاشنه شتر» یا «غازآیاغی به فارسی پای غاز» از طبیعت و حیوانات منطقه گرفته شده است.
