در آغاز دولت یازدهم ستاد احیای دریاچه ارومیه، به عنوان یکی از مهمترین اقدامات دولت حسن روحانی که گفته بود اهتمام خاصی به محیط ریست خواهد داشت، تشکیل شد تا دریاچه نیمه‌جان ارومیه از مرگ حتمی نجات یابد. حدود شش سال از عمر این ستاد می‌گذرد و عملکرد آن موافقان و مخالفانی دارد. شاید مهمترین نقد به این ستاد نگاه سیاسی به آن باشد و ستاد احیاء، فقدان پشتوانه سیاسی را مهمترین دلیل عدم توفیق این کارگروه بداند.
به گزارش ایسنا، حسین آخانی - استاد دانشگاه تهران و گیاه‌شناس - از جمله منتقدان به عملکرد ستاد احیای دریاچه ارومیه است. او می‌گوید: « متاسفانه مساله دریاچه ارومیه به شدت سیاسی شده و سیاسی‌شدن یک مساله ملی و اکولوژیک قطعاً آسیب‌های زیادی به اجرای برنامه‌های احیاء در این منطقه وارد خواهد کرد.»
کمیته حقیقت‌یاب برای دریاچه ارومیه تشکیل شود
وی با بیان اینکه امسال بارندگی‌های خوبی در حوضه دریاچه ارومیه اتفاق افتاده، می‌افزاید: وزارت نیرو مدعی است حدود ۳۳۰ میلیون مترمکعب آب را در دریاچه ارومیه رها کرده، اما میزان آبی که طبق مصوبات موجود باید در اختیار دریاچه قرار می‌گرفت به دلیل بارندگی زیاد، خیلی بیشتر از میزان تعیین‌شده است. اعداد و ارقامی که از طرف وزارت نیرو و ستاد احیای دریاچه ارائه می‌شود برای ما قابل درک نیست؛ به همین دلیل به وزارت نیرو پیشنهاد کردم یک گروه حقیقت‌یاب که در این پروژه‌ها ذی‌نفع نیست، مامور بررسی میزان رهاشدگی آب در دریاچه ارومیه شود؛ اما متاسفانه توجهی به این موضوع نکردند.
بی‌توجهی به دیدگاه‌های اکولوژیک در احیای دریاچه ارومیه
این استاد دانشگاه تهران خاطرنشان می‌تکند: کارگروه احیای اکولوژیک دریاچه ارومیه برنامه‌های خود را از زمان تشکیل ستاد در اختیار آن قرار داد اما متاسفانه این ارتباطات قطع شد و آن‌گونه که باید و شاید دیدگاه اکولوژیک در راستای احیای آن اعمال نشد. حدود چهار سال از اجرای برنامه‌های ستاد احیای دریاچه ارومیه می‌گذرد و انتقادات زیادی به عملکرد ستاد، وزارت نیرو و وزرات جهاد کشاورزی وارد است.
دریاچه ارومیه سیاسی شده است
آخانی تاکید می‌کند: متاسفانه مساله دریاچه ارومیه به شدت سیاسی شده و سیاسی شدن یک مساله ملی و اکولوژیک به‌طور قطع آسیب‌های زیادی را به اجرای برنامه‌های احیاء در این منطقه وارد خواهد کرد؛ در حالی که برای خارج‌کردن مساله دریاچه از حالت سیاسی باید به سمت مدیریت بر مبنای دانش حرکت کنیم.
وی همچنین با انتقاد از رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست می‌گوید: انتقاد جدی که درباره دریاچه ارومیه به آقای کلانتری وارد است، آن است که او بر مبنای نامشخصی این پروژه را در اختیار دانشگاه شریف گذاشته؛ درصورتی که دانشگاه شریف، صنعتی است و محیط زیست جزو برنامه‌های آن نیست، همچنین موضوع دریاچه یک موضوع اکولوژیک است. البته ما منکر تلاش‌ها و فعالیت‌های دانشگاه صنعتی شریف برای احیای دریاچه نیستیم اما اشکال اساسی که در نظام مدیریتی احیای دریاچه وجود داشت این بود که به پیچیدگی کار توجه نکردند و مساله را صرفا مهندسی دیدند که این موضوع به عدم اعتقاد دستگاه‌های دولتی کشور به پژوهش در همه امور برمی‌گردد.
ستاد احیای دریاچه ارومیه پشتوانه سیاسی ندارد
به گزارش ایسنا، علی حاجی مرادی - مسئول واحد فنی ستاد احیای دریاچه ارومیه و کارشناس ارشد منابع آب - هم با بیان اینکه طرح احیای دریاچه ارومیه با امضای معاون اول رئیس جمهور، سه استاندار وقت و سازمان حفاظت محیط زیست، مطرح و تدوین شد، می‌گوید: متاسفانه به دلیل نداشتن پشتوانه سیاسی، عملکرد ستاد احیاء هیچ بود؛ در واقع باید بپذیریم که اراده سیاسی به مطالعات پژوهشی ارجح است.
وی با اشاره به اینکه ستاد احیای دریاچه ارومیه در ۱۱ شهرستان استان آذربایجان شرقی یک نظرسنجی با هدف بررسی نظرات کشاورزان خرده‌مالکی و معیشت در حوضه دریاچه ارومیه، انجام داده است، اظهار می‌کند: طبق نتایج این نظرسنجی، ۶۰ درصد کشاورزان خشکی دریاچه را عامل تاثیرگذار مستقیم بر معیشت خود دانستند. در رابطه با احیای دریاچه ارومیه تنها منافع اقتصادی بیشتر برای کشاورزان اهمیت ندارد بلکه اعتماد آنان به مجموعه تصمیم‌گیران مهم‌تر است.
امسال ۶۵ درصد اعتبارات دریاچه ارومیه صرف کارهای غیر سازه‌ای شد
این مقام مسئول در ستاد احیای دریاچه ارومیه می‌افزاید: در حال حاضر وضعیت دریاچه ارومیه تثبیت شده و اجازه ندادیم که مرگ آن فرا برسد. در سال ۹۷، ۶۵ درصد از اعتباراتی که مورد درخواست قرار گرفته مشخصاً به کارهای غیر سازه‌ای اختصاص داشت. سعی می‌کنیم با این اعتبارات در حوزه فرهنگی و اجتماعی اقداماتی انجام دهیم و وضعیت دریاچه ارومیه را تثبیت کنیم و با کاهش ۴۰ درصد مصرف آب در حوزه کشاورزی، احیای دریاچه را رقم بزنیم.
وضعیت فعلی دریاچه ارومیه امیدوارکننده است
به گزارش ایسنا، از سوی دیگر ابوالفضل آبشت - مدیر طرح ملی حفاظت از تالاب‌های ایران - با اشاره به اینکه وضعیت دریاچه ارومیه امیدوارکننده است، می‌گوید: وضعیت دریاچه ارومیه در ۱۰ سال گذشته روند نزولی داشت و هر سال بخش زیادی از وسعت و تراز آن از دست می‌رفت اما با توجه به اتفاقاتی که در دهه‌های اخیر در جهت احیای آن افتاده می‌توان ادعا کرد که وضعیت امیدوار کننده‌ای دارد.
وی معتقد است: فعالیت‌های ستاد احیای دریاچه ارومیه و عزم ملی برای حفظ آن باعث شده دریاچه به وضعیت تثبیت‌شده‌ای برسد. با این وجود باید بدانیم که دریاچه ارومیه با توجه به وسعت ۵۰۰۰ کیلومترمربعی که دارد بدنه آبی بسیار بزرگی در کشور ما محسوب می‌شود بنابراین برای حفظ و احیای آن باید تمام اتفاقات صورت‌گرفته در این حوضه آبی، دست در دست هم دهند تا ما امیدوار باشیم که روزی احیا خواهد شد.
یک جریان اجتماعی برای احیای دریاچه ارومیه شکل گرفته است
آبشت ضمن ابراز خوشحالی از تبدیل شدن دریاچه ارومیه به یک موضوع ملی و محلی اظهار می‌کند: مردم محلی اطلاعات زیادی در مورد دریاچه ارومیه پیدا کرده‌اند و عزم آن را دارند که این دریاچه احیا شود. از دست دادن دریاچه ارومیه یعنی از دست دادن هویت بسیاری از اقوام و خاطرات آنان و همین موضوع باعث شده یک جریان اجتماعی برای حفظ آن شکل بگیرد.
این کارشناس در برنامه رادیو گفت‌وگو، ادامه می‌دهد: تنها آگاه کردن و آموزش دادن هم مشکلی را حل نخواهد کردۀ در کنار این مسائل باید منفعت را هم در نظر گرفت یعنی اگر منافع جامعه محلی و کشاورز در حوضه آبریز دریاچه ارومیه تامین نشود مطمئناً برای احیای آن پا پیش نخواهد گذاشت بنابراین باید موضوع دریاچه ارومیه را به موضوع مردم تبدیل کنیم. برای همین است که از چهار سال پیش پروژه کوچکی را شروع کردیم و هم‌اکنون وارد فاز پنجم آن شده‌ایم و تلاش می‌کنیم که الگوهای کوچک و موفق از مشارکت مردم را در احیای دریاچه ارومیه رقم بزنیم و در عین حال معیشت مردم منطقه هم حفظ و حتی بهتر شود.
به گزارش ایسنا، قربانیان - رئیس اداره نظارت و بهره‌برداری حوزه دریاچه ارومیه - در مورد دلایل خشک شدن دریاچه ارومیه می‌گوید: متاسفانه به علت تغییرات اقلیمی در دو دهه گذشته، استمرار خشکسالی، توسعه نامتوازن بخش کشاورزی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه و برداشت بیش از حد و غیرمجاز از منابع آب تجدیدپذیر، دریاچه ارومیه خشک شد.
تبدیل اراضی زراعی به باغی لطمه به دریاچه ارومیه می‌زند
وی ادامه می‌دهد: علاوه بر توسعه اراضی آبی، تبدیل اراضی زراعی به باغی که نیازمند آب بیشتری است باعث کاهش موفقیت در تأمین حق‌آبه زیست محیطی دریاچه ارومیه شده است. باید تاکید کنیم که توسعه نامتوازن بخش کشاورزی اراضی آبی از ۳۰۰ هزار هکتار به بیش از ۵۵۰ هزار هکتار باعث شده فشاری بیش از حد ظرفیت به حوضه دریاچه ارومیه تحمیل شود.
این مقام مسئول در اداره نظارت بر دریاچه ارومیه با اشاره به اقدامات دولت یازدهم در راستای احیای دریاچه ارومیه می‌گوید: کارگروه نجات دریاچه ارومیه به همین منظور تشکیل شد و مصوبات آن شامل بخش‌های زیادی از جمله تأمین آب از منابع جدید و کاهش ۴۰ درصدی مصرف آب کشاورزی مد نظر قرار گرفت. به عنوان مثال یکی از مصوبات مهم در حوزه وظایف وزارت نیرو افزایش حجم آب ورودی به دریاچه بود که وزارت نیرو هم بالغ بر ۱۲۰ کیلومتر رودخانه‌های منتهی به دریاچه را لایروبی کرد تا آب به صورت مستقیم به بدنه اصلی دریاچه برسد و از پخش و تبخیر آب در جنوب دریاچه جلوگیری شود.
دریاچه ارومیه بدون همکاری کامل احیا نمی‌شود
قربانیان تاکید می‌کند: اقدامات بسیار خوبی در راستای احیای دریاچه ارومیه انجام شده است اما برای احیای کامل آن راه طولانی در پیش داریم زیرا حق‌آبه زیست محیطی دریاچه ارومیه سه میلیارد و ۱۰۰ متر مکعب است که قرار است ۲.۵ میلیون آن در حوضه و ۶۰۰ میلیون هم در قالب طرح‌های انتقال آب از حوزه‌های مجاور تامین شود. آب داخل حوضه عمدتاً از کاهش مصرف آب کشاورزی تأمین خواهد شد که تقریبا با معیشت مردم هم عجین شده است و تا زمانی که مردم مشارکت جدی نکنند احیای کامل صورت نخواهد گرفت.
انتهای پیام
