فاطمه مرتضوی: کم کم به اواخر آذر نزدیک می شویم و این یعنی پاییز و خزان قصد دارند که بار سفر خود را ببندند و مردم دیر یا زود به پیشواز سوز و سرمای زمستان خواهند رفت با اتمام پاییز مراسم و جشن استقبال از زمستان چندان اتفاق جدیدی نیست که به چندساله اخیر و نسل های جدید خلاصه شود.
شب نشینی خانواده ها و رقم خوردن افسانه شب بلند اول زمستان، اتفاقی است که همه ما در کودکی با نزدیک شدن زمستان به انتظار آن می نشستیم اما تفاوت انتظاری که کودکان امروز برای رسیدن زمستان دارند نشانی از یلدا و قرمزی هنداونه شب چله ندارد بلکه به سرخی دامن بابانوئل فرنگی آغشته شده است.
باوجود اینکه تنها چند شب به بلندترین شب سال باقی مانده است نوجوانان غرق در شوق عروسک های بابانوئل آویزان از کیف هایشان و نوای آهنگ های لاتینی که از آمدن کریسمس حکایت دارند، هستند. دربازار های شب چله و هدایای مخصوص عروس و داماد ها نیز نماد های غربی جا را برای آجیل و پشمک یلدا تنگ کرده اند.
یلدا زایشی دوباره برای امید و نور
رامین راستی،کارشناس فرهنگی در خصوص اساس و ریشه شب یلدا در فرهنگ دیرینه جامعه ما به خبرنگار ترجمان صبح می گوید: یلدا به معنای تولد و زادروز است که ایرانیان آخرین شب پاییز را که به بلندترین شب سال شهرت دارد کناریکدیگر جمع می شدند.
وی می افزاید:ایرانیان باستان معتقد بودندخورشید بعد از یلدا مهربان تر خواهد بود و پلیدی ها و تاریکی هارا ازبین خواهد برد و با این تفکر به شادی و سرور می پرداختند.این جشن حتی در برخی از کشورها باقدمت مثل مصر باستان و روسیه نیز بزرگ شمارده می شد.
وی اشاره می کند: یلدا برای ما معنای کاملی از انسانیت و اخلاص را نشان می دهد چرا که در این شب همه ی خانواده از هر قشر و سمتی که هستند دور یکدیگر جمع می شدند و با لباس های شاد هریک هر چیزی که در توان خود داشت مانند آجیل،هنوانه و یا سایر اقلام سفره یلدا را تهیه می کرد و همگی با اخلاص کناریکدیگر با امید به فردا و زایش دوباره نور مسرور بودند.
پیام نهفته در چیدمان دانه های انار شب چله
این کارشناس فرهنگی به پیام نهفته در اقلام سفره شب چله اشاره کرده و می گوید: مشکل اینجاست که خانواده ها ترغیبی برای رمز گشایی پیام یلدا و انتقال آن به نسل جوان و کودکان نشان نمی دهند چراکه همین شب نشینی و جمع شدن خانواده که پیام یکدلی و اتحاد را دارد برگرفته از نحوه چیدمان دانه های انار است که این انار از جمله اعضای حذف نشدنی یلداست.
راستی افزود: تک تک اقلام یلدا نمادی مشخص از برکت و شادکامی هستند و حتی قرمزی رنگ هندوانه چله نیز نمادی از نشاط است که به روح و جسم انسان شادی افزوده و مردم را در بزرگداشت تولد خورشید پاک که معنای اصلی شب یلدا است همراهی می کند.
حقیقت این است که بیشتر خانواده ها یلدا را از روی عادت دیرینه جشن گرفته اند و علت اصلی شب چله را فقط یک دقیقه ی اضافی نیمه شب می دانند و این غفلت در آگاهی از آیین های باستانی مان موجب شده که پیام کامل یلدا به نسل جوان و کودکان ارائه نشود و علائم این کم کاری اکنون با جایگزین شدن سفارش درخت کریسمس به جای خشکبار چله و به راه افتادن تبریکات تولد مسیح در عوض آرزوی شیرین بودن هندوانه یلدا به چشم می خورد.
ورود بابانوئل غربی زنگ خطر برای بی هویتی
علیرضا مختاری، جامعه شناس تبریزی، در خصوص رشد عید کریسمس در جامعه ما اظهار می کند: در فرهنگ غرب فلسفه جشن کریسمس یک فلسفه و رسمی رشد یافته است که متعلق به فرهنگ و عقیده آنها بوده و حتی به ثبت نیز رسیده است.
این جامعه شناس اضافه می کند:در مقابل شب یلدا نیز با فرهنگ دیرینه ایرانی مطرح است که با آداب خاصی نیز نزد مردم به خصوص نو عروس و داماد ها مرسوم بوده است اما تفاوتی که در بزرگ نمایی این دو جشن باوجود نزدیکی زمان هردو ایجاد شده است زنگ خطری برای هویتمان به حساب بیاید.
وی تاکید می کند:در کشور های خارجی صنعت رسانه و تولیدات عملکرد گسترده و برنامه ریزی شده ای برای شب کریسمس دارند و زمانی که تاجران ایرانی این تولیدات را به داخل کشورمان انتقال می دهند و با استقبال مردم نیز مواجه می شوند حضور این نماد های غربی و در نتیجه فراموشی و کمرنگ شدن نماد های اصیل در نزدیکی شب یلدا افزایش می یابد.
برخی از رفتار ها ناشی از تقلید کورکورانه است
رامین راستی نیز دلیل افزایش گرایش به جشن کریسمس را تقلید کورکورانه دانسته و می افزاید:مردم ایران از گذشته به تمام عقاید حترام می گذارند و افراد با هر مذهب و عقیده ای درکنار هم زندگی می کردند اما امروزه برخی از رفتارها در جامعه مان عجیب است.
وی افزود:برخی از کارها درحالی در زندگی ما دارند جای می گیرند که هیچ هماهنگی با عقاید و فرهنگ ما ندارند و تنها چیزی که در ارتباط با این رفتار ها احساس می شود تقلید کورکورانه است.
کریم میمنت نژاد، کارشناس تاریخی نیز درخصوص خطر جایگزین شدن آیین غربی عنوان می کند:اگر فرهنگ شفاهی جامعه توسط رسانه های داخلی پرداخت نشود یا پرداخت به آن کمرنگ شود قطعا قالب های غریبه جایگزین آنها در جامعه خواهد شد.
عمق نفوذ فرهنگ کریسمس و بابانوئل کیسه به دوش زمانی بیشتر آشکار می شود که مغازه های شهر پر است از عروسک ها و کالاهای تولید داخل که نماد غرب را دارند اما در میان مجمعی عظیم از نمادهای غربی اثری از نماد خورشید و اصالت ایران و یلدا وجود ندارد که این در نظر کارشناسان نشان از این است برخی افراد حاضرند برای به دست آوردن سود بیشتر موجب کمرنگ شدن سنت و آیین خود شوند.
مگر اروپاییان در نوروز سفره هفت سین می چینند؟
رامین راستی، کارشناس فرهنگی معتقد است برخی از ایرانی ها دربرگزاری مراسمات مربوط به سایر عقاید کاسه داغ تر از آش شده اند،او به خبرنگارترجمان صبح یادآور می شود:احترام به سایر عقاید واجب است اما مگر اروپاییان در نوروز سفره هفت سین دارند که در آغاز سال میلادی جای جای شهر ما از درخت کریسمس پر شده است؟
علیرضا مختاری،جامعه شناس نیز صنعت توریزم را بی تاثیر در گسترش و بزرگ نمایی جشن کریسمس ندانسته و می گوید:صنعت توریزم کشور های خارجی و تخفیفات بین المللی و تعطیلات این عید موجب ارائه برخی امکانات می شود که برای شهروندان سایر کشورها نیز جذاب بوده و سبب قالب شدن این فرهنگ حتی در برخی از کشور های اسلامی می شود.
رامین راستی، کارگردان تئاتر،نیز درخصوص عملکرد ویژه و گسترده غرب برای ترویج فرهنگ کریسمس اشاره می کند:کشورهای غربی آیین و جشن خود را ازهمان ابتدا برجسته ساخته اند،درست برعکس ما که در فیلم هایمان عموفیروز و سایر شخصیت های افسانه ای مان را درشکل گدا و کاسه لیس نشان داده ایم آنها تصویری جذاب از بابانوئل را ارائه می کنند پیرمردی که برای کودکان هدایای جذاب می آورد و به آنان شادی می بخشد.
ننه سرما جایگزینی خوب برای پیرمرد قرمز پوش
وی ادامه می دهد:رنج نسل جدید پویاوپرقدرت است که دربرابر جذابیت های بصری غرب به آنان گرایش پیدا می کند اما مسئله این است که خود ما اگر بخواهیم می توانیم با استفاده از افسانه های خود در دل هایی که به فرهنگ غرب کشیده شده اند شادی ایجاد کنیم،مثلا ننه سرما که شخصیت افسانه ای و بومی ماست می تواند با لباس های زیبا و هدایای فرهنگی جایگزینی خوب برای بابانوئل در ذهن کودکانمان شود.
میمنت نژاد،کارشناس تاریخی، نیز معتقد است آیین های سنتی را باید از طریق زبان و روشی نو برای نسل جدید بازگو کرد که برای آنان جذاب بوده و دمده نباشد،او می گوید:نسل جوان باید ببپذیرد که چله تنها برای مادربزرگ و پدربزرگ ها نیست!
مبشری،جامعه شناس تبریزی،نیز بر برنامه ریزی ضعیف برای حفظ آیین های سنتی جامعه اشاره کرده و می گوید:زمانی که ما برای حفظ و گسترش آیین هایمان عملکرد و برنامه ریزی ضعیفی داشته باشیم فرهنگ های سنتی مان در برابر هجوم و سلطه گری فرهنگ های غربی له خواهد شد و ابزار هایی مانند رسانه های خارجی و فضاهای مجازی که در ترویج فرهنگ موثر اند سرانجام مارا به عروسک خیمه شب بازی تبدیل می کند که به بی هویتی دچار است.
باوجود کثرت اعیاد فرهنگی، از وجود آنها بی خبریم
کریم میمنت نژاد با اشاره بر زیاد بودن تعداد اعیاد و مراسمات باستانی از عدم آگاهی متولیان فرهنگ گله کرده و می افزاید: فرهنگ جامعه ما عید دارد،تعدادش هم فراوان است فرهنگ آذربایجان،فرهنگ دینی و فرهنگ بومی ما هرکدام مراسمات و ایاد متفاوتی دارد اما نیازمند ارزش دادن است پراکه ما حتی اسم برخی از آنها را نمی دانیم.
وی اضافه می کند:البته برخی از مسئولان نیز از ترس متهم شدن به ترویج تمایل های قومی از معرفی و گسترش اعیاد فرهنگی بومی جلوگیری می کنند و با خود سانسوری موجب می شوند جامعه خوراک فرهنگی نداشته باشد و به فرهنگ غرب گرایش پیداکند.
راستی،کارگردان تئاتر، اقدام متولیان هنر را درخصوص احیای آیین های سنتی مهم دانسته و افزود: برای ایجاد تغییر خانواده ها و اهل فرهنگ باید دست به کار شوند چراکه در غیر این صورت کریسمس از این نیز عظیم تر و جامعه ما به خودباختگی فرهنگی محکوم خواهد شد.
میمنت نژاد نیز درخصوص تبعات این گرایش فرهنگی اظهار می کند:فرهنگ جامعه ما همانند تیکه های کوچک پازلی است که در صورت غفلت،رسانه ها و عوامل نفوذی غول آسا وارد بند بند زندگی و سبک رفتار و فکر ما شده و با تغییر نگرش و نحوه زندگی آرامش را از جامعه مان سلب خواهد کرد.
کریسمس عید مسیحیان است نه با کلاسان!
فضاهای مجازی نیز در هیاهوی آخر پاییز از انتشار پیامد های منفی بزرگداشت کریسمس بی بهره نمانده و مخاطبان با پیام هایی درقالب طنز قصد دارند به یکدیگر یادآوری کنند،جشن کریسمس و بزرگداشت آن مربوط به مسیحیان است و کسی با جشن گرفتن این شب کلاس بالا خوانده نخواهد شد اما با این وجود بازار تدارک برای وسایل کریسمس همچنان داغ است و سوال اینجاست، آیا خود مخالفان شب کریسمس نیز درخت کاج سفارش می دهند؟!
46
