«زولپیدم اثر قابل دفاعی است که دیالوگ‌هایش آزار دهنده نبود و با یک عشقی طرف هستیم که در صورت افراط غیر قابل تحمل می‌شد، در حالی که ذهنم درگیر نمایش بود، از سالن خارج شدم، دوست داشتم چندین دقیقه هم نشسته و به روابط این نمایش فکر می‌کردم؛ طوری نشد که بگویم از روی اجبار تشویق کردم.» آنچه خواندید سخنان یک کارگردان تئاتر در وصف نمایش زولپیدم است، نمایشی که به نویسندگی و کارگردانی «فرزین ریحانی‌راد» در تئاتر شهر تبریز روی صحنه رفته و باتوجه به استقبال خوب مردم، تمدید هم شده است. نمایش زولپیدم حکایتی از زندگی آدم‌ها و چالش‌های میان آنهاست. امیر (مرتضی میرزازاده) که با وارد شدن میترا (دلارام حبیب پیران) به زندگی‌اش سعی دارد بحران عاطفی پیش آمده برایش را پشت سر بگذارد که ناگهان و ناخواسته وارد ماجرایی جدید می‌شود. ماجرایی که رد پای برادرش نصیر (حامد منافی) در آن دیده می‌شود... "زولپیدم"، قرص توهم‌زایی است که کاراکتر محوری داستان (امیر) مدام از این قرص استفاده می‌کند و در آخر مضمحل می‌شود. نقد نمایش زولپیدم با حضور فعالان عرصه‌ی تئاتراستان نظیر اکبر شریعت، علی پوریان، نازیلا ایران‌زاد و فرزین ریحانی‌راد به میزبانی خبرگزاری ایسنا، منطقه آذربایجان شرقی برگزار شد. «اکبر شریعت» - نمایشنامه نویس معتقد است زولپیدم از جمله نمایش‌هایی از بدنه‌ی تئاتر تبریز است که مورد استقبال مردم قرار گرفته و تمدید یک نمایش، نشانگر موفقیت آن است. او با بیان این‌که به آقای ریحانی‌راد به واسطه‌ی ورود به عرصه‌ی نویسندگی تبریک می‌گویم، اظهار می‌کند: در آذربایجان شرقی فعالان خوبی در بخش‌های مختلف تئاتر نظیر بازیگری، کارگردانی، گریم و ... وجود دارد، اما در بخش نمایشنامه نویسی با کمبود نفر مواجه هستیم. معمولأ از بین چندین نمایشنامه نویس، یک یا دو نویسنده‌ی خوب مطرح می‌شود ولی از شهری که تنها چهار نویسنده دارد، نمی‌توان انتظار زیادی داشت.
این کار فراتر از یک مشق است او ادامه می‌دهد: نمایشنامه نویسان کار اول را مشق دانسته و هیچ‌گاه دوست ندارند در رزومه‌ی کاری‌شان ثبت شود، اما شرایط فرزین متفاوت است و به زعم بنده، او با افتخار زولپیدم را در پرونده‌اش قرار خواهد داد؛ چرا که این کار فراتر از یک مشق است. پوریان با بیان این‌که نمایش‌نامه‌ی زولپیدم قدم خوبی برای ورود ریحانی‌راد به عرصه‌ی نویسندگی است، می‌گوید: احساس میکنم اگر یکسری موارد تکنیکی و محتوایی در این کار لحاظ می‌شد، ارزش آن بالاتر می‌رفت. او اضافه می‌کند: دیالوگ‌های زولپیدم بسیار روان است که این هم به سابقه‌ی ریحانی‌راد در کارگردانی و تدریس برمی‌گردد، همچنین ایجاز در دیالوگ‌ها و صحنه پردازی از نقاط قوت این اثر است، به نوعی روده درازی نبوده و در واقع مینیمالیسمی در دیالوگ، شخصیت و صحنه پردازی نمایش حاکم است. او با بیان این‌که مغناطیسم جذب کننده‌ای در زولپیدم وجود دارد، اظهار می‌کند: شبکه‌های مجازی نظیر تلگرام با زندگی مردم عجین هستند و استفاده از عناصر این چنینی در نمایش، برای مخاطبان جذاب است. پوریان با بیان این‌که مطرح شدن صیغه از بخش‌های متفاوت این نمایش بود، می‌گوید: هر چند صیغه شرعی است اما به عنوان تابو مطرح می‌شد و اشاره به موضوع صیغه در کنار استفاده از بازیگر خانم که علاوه بر قدرت بازیگری جذابیت‌هایی هم دارد و استفاده از دو بازیگر مرد حرفه‌ای - که وجه ارتباطی کاراکتر‌ها را خوب پیش می‌برند- از دیگر نقاظ قوت زولپیدم هستند. او با بیان این‌که استفاده از دلارم جبیب پیران برای کاراکتر میترا انتخاب درستی نیست، تأکید می‌کند: این بازیگر خانم تلاش می‌کند همپای دو بازیگر مرد پیش بیاید و شاید در برخی مواقع موفق هم می‌شود، ولی در کل معتقدم از نظر سنی و منش، حبیب پیران برای ایفای نقش زن صیغه‌ای، انتخاب خوبی نیست. پوریان تصریح می‌کند: به جای زن صیغه‌ای با دختری در صحنه مواجه هستیم که از نظر چهره و رفتار تداعی‌گر دختر تازه عاشق شده است که برای من مخاطب، چندان واقع بینانه نیست. چالش‌های مطرح شده دغدغه‌ی یک زن و مرد عاقل نیست این کارگردان تئاتر با بیان این‌که معتقدم غایت و هدف یک تئاتر ارتباط با تماشاگر است، می‌گوید: هر چقدر گستره‌ی ارتباط نمایش با طیف‌های مختلف مردم بیشتر باشد، آن نمایش موفق است؛ اما زولپیدم تنها با گروه سنی خاص نظیر نوجوان، جوان و نزدیک 30 سال توانسته ارتباط برقرار کند؛ چرا که چالش‌های مطرح شده دغدغه‌ی جا افتاده برای یک زن و مرد عاقل نیست. او ادامه می‌دهد: ورود به حوزه‌ی تعقل و برخی مسائل نظیر محدود نشدن یک نمایشنامه به سن خاصی منجر به ماندگاری یک اثر دراماتیک می‌شود؛ شاید این حرف‌هایم تعجب برانگیز باشد؛ چرا که در زولپیدم به سن خاصی اشاره نشده، ولی دغدغه‌ی کاراکتر اصلی محدود به دوران جوانی است. این کارگردان تئاتر اضافه می‌کند: در جامعه به کرات خودکشی‌هایی نظیر آنچه که در زولپیدم اتفاق می‌افتد را شاهد می‌شویم، اثر فراتر از این‌ها نرفته و اگر می‌توانست این موضوعات جامعه را دست مایه قرار داده و فراتر برود، همه‌گیر می‌شد.
قرار نیست کسی حمایت کند
«نازیلا ایران‌زد» - کارگردان تئاتر با بیان این‌که به دلیل عدم حضور در بخش نمایشنامه خوانی تنها در خصوص اجرای زولپیدم حرف می‌زنم، می‌گوید: قد علم کردن افرادی امثال ریحانی‌راد در عرصه‌ی نویسندگی مرا به تبریز امیدوار کرده است؛ اما این پیشرفت‌ها نوید بخش روزهای خوب برای تئاتر تبریز نیست، با کلمات بازی نکنیم قرار نیست کسی به خاطر این آثار خوب از ریحانی‌راد، شریعت و یا پوریان حمایت کند!
او ادامه می‌دهد: صادقانه بگویم احساس نمی‌کردم این اولین نوشته‌ی ریحانی‌راد است، این کار من را جذب کرد و تا آخر نمایش با گوشی بازی نکردم و گذر زمان را هم متوجه نشدم. معتقدم انتخاب نوع صحنه مهمتر از انتخاب بازیگر است و صحنه‌ی این نمایش هم به خوبی انتخاب شده بود و از لباس بازیگرها هم خوشم آمد.
با کارگردانی یک اثر توسط خود نویسنده موافق نیستم او با بیان این‌که با کارگردانی یک اثر توسط خود نویسنده موافق نیستم، می‌گوید: نویسنده 80 درصد مسیر را طی کرده و بعد از آن بر عهده‌ی کارگردان است، با این حال بنده قبل از اجرای زولپیدم متن نمایش را مطالعه نکرده بودم و نمی‌توانم اظهار نظر دقیقی در خصوص نوع اجرا داشته باشم. ایران‌زاد با اشاره به این‌که زولپیدم اثر قبال دفاعی است، اظهار می‌کند: دیالوگ‌ها هم آزار دهنده نبود، با یک عشقی طرف هستیم که اگر کمی افراط می‌شد، نمی‌شد تحمل کرد. در بخشی از نمایش اسم «چهارراه شهناز» (یکی از محلات تبریز) استفاده شد ولی آزارمان نداد؛ چرا که در جای درست به کار رفته بود. او خاطرنشان می‌کند: با فکر از سالن خارج شدم، دوست داشتم چندین دقیقه هم نشسته و به روابط این نمایش فکر می‌کردم؛ طوری نشد که بگویم از روی اجبار تشویق کردم. ایران‌زاد می‌افزاید: من به عنوان مخاطب دوست داشتم تأثیر شرایط جامعه بر کاراکتر محوری (امیر) را مشاهده کنم و بهتر بود در کنار مطرح کردن عشق دو نفر، تأثیر شرایط سیاسی و اجتماعی جامعه به بطن نمایش وارد می‌شد و در این بخش خلاء وجود داشت. او ادامه می‌دهد: کاراکتر محوری از ابتدا تا انتهای نمایش که خودکشی کرد، تقریبا همان نوع بازی را ادامه داد، اما من دوست داشتم که امیر قدم به قدم به شرایط خودکشی می‌رسید. من بودم، از «حبیب پیران» استفاده نمی‌کردم
ایران‌زاد با بیان این‌که اگر کارگردان من بودم از دلارام حبیب پیران در نقش یک زن صیغه‌ای استفاده نمی‌کردم، بیان می‌کند: دلارام با آن چهره‌ی معصوم نمی‌توانست در نقش یک زن صیغه‌ای که درآمدش از صیغه شدن است، بازی کند. او با اشاره به صدای خوب میرزازاده و حبیب پیران، ادامه می‌دهد: این دو می‌دانند صدایشان زیباست و می‌خواستند آن را به رخ بکشند و حتی میرزازاده در روز اول بیشتر از صدای مخملی استفاده می‌کرد که در روز دوم نمایش کاملاً تغییر یافته بود.
تئاتر جزئیات است او با تأکید بر این‌که تئاتر جزئیات است، می‌گوید: حبیب پیران و میرزازاده گاهی سنی که کارگردان برایشان پیشنهاد کرده بود را لو می‌دادند و من در آن لحظه‌ها ریحانی‌راد را در صحنه می‌دیدم. اما حامد منافی خیلی باهوش است و بازی در تاریکی او فوق العاده بود، با این‌که نور می‌رفت اما او با همان حس و حال کاراکتر نصیر از صحنه خارج می‌شد. ایران‌زاد با بیان این‌که باید ریتم رفت و آمد نور در اجراهای دوم و سوم بیشتر می‌شد، می‌گوید: البته بارها خودم پشت آن دستگاه نشستم و به خوبی با امکانات تئاتر شهر آشنا هستم، همین که آبروریزی نکرده جای شکر دارد. در یکی از اجراهای تئاتر «پنجری» نور رفت و بیش از سه دقیقه برنگشت چاره‌ای هم نداشتم و تنها به دستگاه می‌گفتم «خواهش میکنم، ازت خواهش میکنم به حرفم گوشی کنی زشته مهمون اومده» که در نهایت خود بازیگر در همان تاریکی ایفای نقش کرد! او ادامه می‌دهد: یک پیشنهاد هم دارم که میرزازاده هنگام ارسال پیام‌ها در تلگرام به‌جای نشستن در گوشه‌ای از صحنه، گوشی به دست گرفته و تایپ کند و این چنین تاریکی را کمتر احساس می‌کردیم. در کل دستتان درد نکند و ای کاش قبل از به اجرا در آمدن این نمایش با آقای ریحانی‌راد مشورت کرده و به هم کمک می‌کردیم. این کارگردان تئاتر خاطرنشان می‌کند: به تک تک عوامل اجرایی و نویسنده‌ی این نمایش تبریک عرض میکنم و امیدوارم قسمت شود تا در خصوص نمایش‌نامه‌های دوم، سوم، چهارم و پنجم آقای ریحانی‌راد صحبت کنیم. او عنوان می‌کند: کاراکتر میترا، فردی است که به صیغه اعتقاد دارد و او باید برخی مسائل شرعی را رعایت کند، آیا میترا که سمفونی مردگان می‌خواند صیغه برایش مهم است؟ نمی‌توانست بدون صیغه وارد آن خانه شود؟ نقدها باید تخصصی‌تر شود
فرزین ریحانی‌راد - نویسنده و کارگردان تئاتر زولپیدم نیز می‌گوید: قبل از این‌که در خصوص نمایش حرف بزنم از ایسنا تشکر میکنم و امیدوارم به میزبانی رسانه‌ها تمامی نمایش‌ها را نقد کرده و این خلاء را پر کنیم، همچنین ضرورت دارد نقدها تخصصی‌تر شده و از جنبه‌های مختلف یک نمایش را نقد کنیم، متخصص زیادی برای نقد وجود ندارد و دلیل آن هم این است که تئاتر تبریز عقبه‌ی چندانی ندارد، ما دکتر ناظرزاده دکتر صادقی نداریم و پیشکسوتانمان هم خیلی راحت می‌گویم بی سواد هستند. نسل بعدی نیز نسل تولیدی کافه باستان است و اتفاق خاصی در آنجا رخ نداده و بعد از سال 80 با ورود این رشته به دانشگاه‌ها، فضا آکادمیک‌تر شده است.
او با بیان این‌که هنگام نوشتن نمایش‌نامه‌ی زولپیدم مخاطبم را انتخاب کردم، دوست دارم تمامی اقشار جامعه برای دیدن کارم به تئاتر شهر بیایند، با این حال دهه شصتی‌ها خیلی برایم با ارزش هستند و نمایشم را به آنان تقدیم میکنم؛ چرا که بر اساس اتفاقات دهه شصتی‌ها این نمایشنامه را نوشتم. او با انتقاد از کمبود سالن در تبریز، اظهار می‌کند: کاش به اندازه‌ای در تبریز سالن وجود داشته باشد که قبل از اجرا 10 تمرین کامل داشته باشیم و این موضوع طبیعی بوده و عجیب غریب نیست، باید امکاناتی داشته باشیم تا با نور، لباس و دکور تمرین کنیم و اجرای اول برای خود کارگردان سورپرایز نباشد.
ضعف‌های نمایش به خود من برمی‌گردد
ریحانی‌راد ادامه می‌دهد: زولپیدم به هنرمندی پرداخته که همچون تعداد زیادی از هنرمندان در جامعه مضمحل می‌شوند، نهایت تلاش را انجام دادیم تا کار خوبی اجرا کنیم و قطعاً ضعف‌های نمایش به خود من برمی‌گردد و شخص دیگری مقصر نیست. او در خصوص کاراکتر میترا می‌گوید: دوست داشتم کاراکتر میترا تا حدودی متفاوت‌تر از یک زن صیغه‌ای روتین باشد، زنی را مدنظر داشتم که کتاب «سمفونی مردگان» را خوانده و در واقع تنها شغلش زن صیغه‌ای بودن است، نه مرامش! شاید آن چیزی که مدنظر بود درنیامده، ولی در کل خواستم زن صیغه‌ای لطیف که می‌تواند عاشق شود را به نمایش بگذارم، شاید کاراکتر مینا خیلی یهو وارد نمایش شد. نوسنده و کارگردان تئاتر زولپیدم در خصوص دلایل استفاده از دو تخت جدا در این نمایش، می‌گوید: به راحتی می‌توانستیم از دو تخت در کنار هم استفاده کنیم اما دو تخت جدا بدین معناست که در این تئاتر نیاز عاطفی امیر مطرح است نه نیاز جنسی او. به گزارش ایسنا، فرزین ریحانی‌راد نویسنده و کارگردان، امیر اطمینان تهیه کننده، حامد منافی، دل‌آرام حبیب‌پیران و مرتضی میرزازاده بازیگران، مهدی نادری آهنگساز، سامان ایران‌زاده دستیار کارگردان، مهرداد خردمند مدیر روابط عمومی، فرشید امن‌اللهی گرافیست و حامد پورحسین جلوه‌های بصری نمایش زولپیدم هستند.
گزارش از: سامان عیوضی
انتهای پیام
کپی شد
