اخذ ۲۶ نشان ملی مرغوبیت توسط هنرمندان عرصه صنایع دستی در ۲۶ رشته مختلف و متنوع تنها طی چند سال اخیر و فعالیت افزون بر 13 هزار نفر هنرمند در ۸۰ رشته به اندازه کافی گویا و روشنگر جایگاه این هنر-صنعت در آذربایجان شرقی است که در این میان اعطای «مهر اصالت یونسکو» به تعدادی از این آثار صنایع دستی چون نگینی بر تارک فرهنگ و هنر ایران زمین می درخشد.
آذربایجان شرقی در کنار استان های اصفهان و فارس در زمره سه استان نخست کشور در زمینه تنوع و گستره صنایع دستی به ویژه از منظر دریافت «مهر ملی مرغوبیت» و «مهر اصالت یونسکو» است و این خطه، ظرفیت‌های بی بدیلی برای توسعه تولید و صادرات محصولات صنایع دستی در رشته‌های مختلف آن به کشورهای منطقه قفقاز و ترکیه دارد که لازمه موفقیت و توسعه در این رابطه، توجه به ایجاد و راه اندازی محل دایمی کارگاهی و نمایشگاهی جهت عرضه محصولات دستی است.
در حالیکه امروز شاهد پراکندگی حوزه ساخت، تهیه، بازاریابی و برگزاری نمایشگاه های مختلف صنایع دستی آذربایجان شرقی هستیم که تاکنون خروجی چندانی نیز نداشته است و چه بسا هزینه های هنگفتی را به فعالان این بخش تحمیل می کند، راه اندازی سایت ویژه و تخصصی صنایع دستی می تواند علاوه بر رفع مشکلات مزبور، مسیر بهینه سازی، برندسازی، برگزاری دوره‌های آموزشی و حرفه‌ای، ارائه تسهیلات ویژه، ساماندهی فعالان این بخش، رسیدگی سریع به مسائل و مشکلات عدیده صنوف مربوطه، برپایی نمایشگاه‌های مختلف داخلی و بسترسازی‌های لازم برای حضور صنایع دستی و هنرمندان آذربایجانی در نمایشگاه‌های خارجی و داخلی را هموارتر کند.
رشته های مختلف و متنوع صنایع دستی همچون قالی بافی، کیف و کفش چرم، قلم زنی، سوزن کاری، منبت، نقره کاری، نساجی در قالب چاپ باتیک، سفال، سرامیک و کاشی کاری، صنایع چرم دست دوز، قالی و تابلو فرش، آئینه کاری، گلیم بافی، مجسمه سازی، ملیله دوزی، ممقان دوزی، منجوق دوزی، معرق کاری، میناکاری، نقاشی روی سفال و زیورآلات سنتی و سایر رشته‌ها که بیش از ۸۰ نوع را شامل می‌شود، آذربایجان شرقی را به یکی از قطب های اصلی صنایع دستی ایران تبدیل کرده است.
توجه به این ظرفیت بسیار وسیع با ارزش افزوده مطلوب، می تواند اقتصاد منطقه و آذربایجان شرقی را متحول کرده و ضمن ایجاد زمینه های شغلی برای تعداد قابل توجهی از جوانان، در توسعه صادرات غیرنفتی کشور نیز تاثیرگذار باشد.
با این نگاه بود که اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان شرقی همزمان با انتخاب تبریز به عنوان پایتخت گردشگری کشورهای اسلامی در سال 2018 و به عنوان یکی از برنامه های عملیاتی این انتخاب تصمیم به ایجاد سایت تخصصی صنایع دستی استان گرفت که پس از گذشته 2 سال تاکنون به نتیجه نرسیده است.
فرش تبریز، جلوه هنر و صنعت
استاندار آذربایجان شرقی با اشاره به توانمندی‌های این استان در حوزه صنایع دستی، بر ایجاد سایت تخصصی این حوزه در تبریز تاکید کرد و گفت: هم اکنون زمین این سایت در نزدیکی شهر تبریز و در محدوده روستای قزلجه میدان آماده شده است که باید با تلاش جمعی استان و اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری روند عملیات اجرایی آن آغاز و تسریع شود.
محمدرضا پورمحمدی افزود: باید از ظرفیت صنایع دستی بی بدیل استان به عنوان فرصت بهره جست و به دستاوردهای مهمی چون توسعه چرخه اقتصادی، تحکیم و تثبیت جایگاه فرهنگی و تاریخی آذربایجان در سطح بین المللی دست یابیم.
وی بر ضرورت تبلیغات و برندسازی در صنایع دستی تاکید کرد و اظهار داشت: باید توجه داشت که پرداختن به صنایع دستی و معرفی آن نه تنها بر برنامه‌ریزی در راستای سوق دادن گردشگران داخلی به تبریز و قرار دادن این کهن شهر در محور گردشگری ملی مؤثر است، بلکه می‌تواند سود سرشار اقتصادی به دنبال داشته باشد که در این میان سهم صنایع دستی بیش از سایر بخش ها می تواند تعریف شود.
پورمحمدی، رسیدگی به مسائل و مشکلات فعالان صنایع دستی، برندسازی و توسعه صادرات محور این هنر- صنعت را از جمله برنامه‌های مهم مدیریت استان برای توسعه رشته‌های مربوطه با هدف توسعه صنعت گردشگری آذربایجان شرقی عنوان کرد.
سوزن دوزی ممقان
معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار آذربایجان‌شرقی نیز بر لزوم تسریع در روند عملیاتی سایت صنایع دستی استان در «قزلجه میدان» تاکید کرد.
جواد رحمتی با اشاره به لزوم تسریع در روند آماده سازی این سایت صنایع دستی، گفت: با توجه به اینکه ایجاد سایت صنایع دستی استان علاوه بر تجمیع فعالیت‌های هنری و سنتی در یک مجموعه تخصصی، زمینه فعالیت گسترده و توسعه تولید صنایع دستی منطقه را نیز فراهم خواهد کرد، باید روند عملیات اجرایی این پروژه با همکاری دستگاه‌های ذیربط تسریع شود.
وی اظهار داشت: در راستای تامین بخشی از اعتبارات لازم برای اجرای این پروژه، هنرمندان و صنعتگران واجد شرایط، بخشی از هزینه این پروژه را خواهند پرداخت.
رحمتی با اشاره به اینکه برنامه‌ریزی های لازم برای جلب مشارکت مدنی سرمایه‌گذاران در این پروژه انجام می شود، افزود: در راستای توسعه پروژه سایت صنایع دستی استان زمینه لازم جهت مشارکت و سرمایه‌گذاری بخش خصوصی فراهم خواهد شد و در این خصصو مشکلی وجود ندارد.
کفش تبریز، نماد کفش دست دوز ایران در جهان
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی آذربایجان شرقی نیز در گفت وگو با ایرنا، اظهار داشت: کلنگ ساخت نخستین ناحیه صنعتی اشتغال صنایع دستی و گردشگری آذربایجان شرقی در حالی اوایل دی ماه ۱۳۹۷ در محدوده روستای «قزلجه میدان» واقع در ۱۰ کیلومتری شرق تبریز زمین زده شد که برای ساخت آن ۵۵۰ میلیارد ریال هزینه پیش بینی شده است.
احمد حمزه زاده با اشاره به اینکه قرار بود سایت صنعتی اشتغال صنایع دستی و میراث فرهنگی آذربایجان شرقی در زمینی به وسعت ۶ هکتار در مدت یک سال ساخته شود، گفت: متاسفانه به دلیل محدودیت های مالی و برخی موانع تاکنون این سایت تخصصی آماده واگذاری به صاحبان حرف و مشاغل مربوطه نشده است.
به گفته وی، ناحیه صنعتی اشتغال صنایع دستی آذربایجان شرقی در قالب ۱۵۲ قطعه کارگاهی احداث می شود که با تکمیل و بهره برداری کامل از این ناحیه صنعتی زمینه اشتغال مستقیم حداقل ۶۰۰ نفر فراهم می شود.
حمزه زاده اضافه کرد: اولویت واگذاری کارگاه در ناحیه صنایع دستی تبریز با آن دسته از واحدهای صنایع دستی است که سابقه و ظرفیت بالای اشتغالزایی داشته باشند و بتوانند از وام های کم بهره روستایی بهره مند شوند.
وی با بیان اینکه معاونت صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان هنرمندان واجد شرایط را تعیین و جهت شرکت در این پروژه معرفی کرده است، گفت: این اداره کل در این راستا اقدام به ارائه لیست اولویت بندی متقاضیان و اطلاع رسانی در خصوص تامین و پرداخت بخشی از هزینه ساخت واحدها توسط هنرمندان خواهد کرد.
حمزه زاده ادامه داد: اداره کل میراث فرهنگی استان در راستای جلب مشارکت سرمایه‌گذاران بخش خصوصی، با شرکت‌ها و واحدهای صنعتی و تولیدی آذربایجان شرقی در تعامل خواهد بود تا در راستای توسعه سایت صنایع دستی اقدامات ویژه‌ای انجام بگیرد.
معاون صنایع دستی مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان شرقی نیز با بیان اینکه حمایت از صنایع دستی نمود کامل حمایت از کالای ایرانی و رونق تولید در این عرصه است، راه اندازی سایت تخصصی صنایع دستی در قزلجه میدان را اولویت اصلی و محوری این معاونت برشمرد.
اسکو، خاستگاه و قطب چاپ باتیک در ایران
فرشاد به آفرین اظهار داشت: حوزه صنایع دستی به دلیل اهمیت فرهنگی، اقتصادی و تجاری باید بیش از سایر حوزه ها مورد توجه و حمایت قرار بگیرد، چون توسعه و گسترش این صنعت - هنر نه تنها به لحاظ اشتغال زایی در داخل از اهمیت بسزایی برخوردار است، بلکه از منظر صادرات و سودآوری ارزی و نیز ارایه تاریخ و فرهنگ اصیل ایرانی به خارج از کشور جایگاه ویژه و مهمی دارد.
وی به اهمیت صادرات غیرنفتی از طریق صنایع دستی را بسیار مهم خواند و یادآوری کرد: صادرات چمدانی صنایع دستی آذربایجان شرقی به کشورهای مختلف جهان تا پیش از سال 1397 رو به رشد و توسعه بود، اما اعمال تحریم های اقتصادی و سیاسی و نیز طی ماه های اخیر شیوع ویروس کرونا مانع جدی بر سر راه این نوع صادرات بوده است.
به آفرین ادامه داد: کشورهایی همچون کانادا، آمریکا، استرالیا، ژاپن، آلمان، ایتالیا و کشورهای حوزه خلیج فارس و همسایه جزو کشورهای هدف صادراتی صنایع دستی آذربایجان شرقی بود که در زمان حاضر به دلیل بروز مشکلات مربوط به تحریم ها و کرونا این روند با مشکل مواجه شده است.
وی، کسب 13 عنوان نشان مرغوبیت بین المللی صنایع دستی توسط هنرمندان آذربایجان شرقی را نشانه ای بارز از جایگاه این حوزه در استان خواند.
به آفرین با بیان اینکه آذربایجان شرقی با برخورداری از مجموعه زیبا و بدیع انواع صنایع دستی قطب مهم این حوزه در کشور به شمار می رود، اظهار داشت: سرمایه گذاری در این حوزه می تواند زمینه ساز توسعه گردشگری و افزایش درآمدهای اقتصادی استان و شمال غرب کشور باشد.
در هر حال وجود هنرمندان خوش ذوق و چیره دست، تاریخ و فرهنگ باستانی غنی و تلاش برای حفظ آثار دستی و نمادهای تاریخ کهن از جمله مزیت های بسیار مهم حوزه صنایع دستی آذربایجان شرقی است که این خطه را به لحاظ آماری و ثبت و نشر نشان های ملی مرغوبیت به رتبه دوم ایران رسانده است.
چنین جایگاهی لزوم تسریع در ساخت و تکمیل سایت ویژه صنایع دستی تبریز را اجتناب ناپذیر می کند تا این هنر-صنعت زیبا در دوران پساکرونا، رخوت کنونی را سریع تر پشت سر بگذارد.
