دغدغه توسعه نیافتگی آذربایجان‌شرقی

به گزارش ایرنا، دغدغه پسروی شاخص های توسعه آذربایجان شرقی در ابعاد مختلف اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی در سال های اخیر از لایه نخبگان استان به سطح عمومی تسری یافته و ضرورت توجه بیشتر دولت به توسعه این خطه که از سوی مقام های ارشد کشورمان از آن با عنوان «سر ایران» یاد می شود، به یک مطالبه عمومی تبدیل شده است.

افکار عمومی در آذربایجان شرقی در عصر شیشه ای اطلاعات با استناد به آمار نهادهای رسمی از اینکه آذربایجان شرقی در بسیاری از شاخص های توسعه از استان های نه تنها همتراز، بلکه استان هایی به مراتب کوچک تر از آن، عقب تر است، گله دارند و آن را نوعی کم توجهی دولت ها به این خطه تمدن ساز می دانند که به گفته آنان نقش کم مانندی در حفظ موجودیتی به نام «ایران زمین» در طول تاریخ داشته است.

کارشناسان و نخبگان آذربایجان شرقی نیز با اشاره به پیامدهای منفی و جبران ناپذیر تمرکزگرایی و باور تصمیم سازان به الگوی «مرکز- پیرامون» معتقدند که پیاده کردن این الگو در اداره کشور در دهه های گذشته به تقویت روزافزون استان های مرکزی و تضعیف هر چه بیشتر استان های پیرامونی، از جمله آذربایجان شرقی، به عنوان سپر اصلی دفاع از یکپارچگی سرزمینی کشورمان منجر شده است.

با این نگاه و با رویکرد تلاش برای برون رفت از وضعیت موجود، اتاق بازرگانی تبریز چهارشنبه شب میزبان برگزاری نشست هم اندیشی چندساعته ای با عنوان « تبیین راهکارهای توسعه آذربایجان شرقی» بود که شرکت کنندگان در آن، موضوع پایین بودن شاخص های توسعه در این خطه را از ابعاد گوناگون بررسی کردند.

سهم پایین آذربایجان شرقی از اقتصاد کشور 

رئیس سازمان مدیریت و برنامه ریزی آذربایجان شرقی در این نشست گفت: ‌ به رغم این که سهم جمعیتی استان از کشور ۵ درصد است اما سهم اقتصادی آذربایجان شرقی ۳.٥ درصد می باشد که رقم پایینی است.

داوود بهبودی اظهار کرد: ۷۰ درصد جمعیت آذربایجان شرقی بین ۱۵ تا ۶۴ سال هستند که به صورت بالقوه ظرفیت بزرگی برای استان است، اما به شرطی که از این فرصت استفاده مناسبی در جهت توسعه شود.

وی افزود: ‌نرخ شهرنشینی در آذربایجان‌شرقی ۷۲ درصد است که با کشور برابری می کند، اما پراکندگی جمعیت شهری در استان نامتعادل است.

بهبودی ادامه داد: آذربایجان شرقی علاوه بر مشکلات اقتصادی و جمعیتی با چالش های دیگری همچون مشکلات زیست محیطی دریاچه ارومیه‌، که البته تراز آن اکنون نسبت به سال گذشته یک متر بالاتر آمده، پیش روی سفره های آب شور، ‌ افت شدید سطح آب های زیرزمینی در دشت های تبریز، صوفیان، مرند، افزایش دما، ساخت سدهای فراوان، ‌حفر چاه های غیر مجاز و ادامه الگوهای ناکارآمد کشت مواجه است.

وی ادامه ‌داد: در دهه های اخیر نبود سند آمایش و تقسیم کار ملی بین استان ها سبب عدم بهره گیری مناسب از مزیت ها و قابلیت ها در سطح ملی و استانی شده و به عدم توازن منطقه ای بین استان ها دامن زده است.

رئیس سازمان برنامه و بودجه آذربایجان شرقی اضافه کرد: ‌ عدم توجه به ناهمگونی ساختارهای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در نواحی مختلف درون استان در دهه های گذشته رشد ناهمگون این نواحی را در پی داشته و به تعارض ها و عدم تعادل ها دامن زده است.

وی اظهار کرد: ‌ نظری اجمالی به شاخص‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی آذربایجان شرقی، نشانگر روند نزولی و افت جایگاه آن در سطح ملی و بین استان‌ها است و  این واقعیت های تلخ و گزنده، به رغم تلاش هایی که انجام شده، ضرورت چاره‌جویی و اصلاح این روند و چرخه معیوب را بیش از پیش آشکار می سازد.

بهبودی افزود: بر اساس مطالعات آمایش، دستیابی به نقش تخصصی فراملی در سطح بین المللی به ویژه حوزه قفقاز، حصول به جایگاه بایسته ملی در توسعه فعالیت های مزیت دار، ‌ رسیدن به تعادل و تناسب سرزمینی به منظور حفظ و خودپالایی محیط طبیعی، ارتقاء قابلیت مناطق توسعه نیافته و افزایش انتخاب نپذیری های سایر مناطق به عنوان اهداف بنیادین توسعه بلند مدت استان انتخاب شده اند.

وی گفت: مهمترین نقشی که آذربایجان شرقی می تواند در توسعه ایران ایفا کند، هدایت جریان صادرات و واردات با تمرکز بر تجارت ترانزیت و لجستیک، ‌تقویت صنعت گردشگری طبیعی، تاریخی و سلامت و بهره برداری از منابع ملی برای توسعه فعالیت های معدنی و صنعتی است.

 بهبودی بیان کرد: ۴۵ درصد جمعیت آذربایجان شرقی در تبریز ساکن هستند و مراغه به عنوان شهر دوم استان با ۲۵۰ هزار نفر جمعیت از نظر توسعه در وضعیت مناسبی نیست.

وی گفت: سهم آذربایجان شرقی از تولید انرژی برق کشور ۲ درصد بوده و در تولید انرژی های نو و تجدیدپذیر نیز وضعیت مناسبی نداریم.  

وی اظهار کرد: اما در منابع معدنی مقام نخست کشور و استخراج معادن مقام چهارم کشور را در اختیار داریم.

متوسط درآمد آذربایجان شرقی ۳۳ درصد کمتر از کشور است

استاد اقتصاد دانشگاه تبریز و عضو هیئت مدیره «خانه توسعه آذربایجان» نیز در این نشست با اشاره به افت جایگاه آذربایجان در توسعه ایران اظهار کرد: ‌ در سال‌های اخیر جایگاه استان آذربایجان شرقی در توسعه ایران و تاثیرگذاری آن در اقتصاد کشور با توجه به شاخص های اقتصادی کم رنگ تر شده است.

دکتر محمد باقر بهشتی گفت: ‌ بر اساس آخرین گزارش ها در خصوص شاخص های اقتصادی آذربایجان شرقی، میزان تولید ناخالص این استان در سال۱۳۹۴ شمسی ۴۰ هزار میلیارد تومان اعلام شده است که نسبت به جمعیت و ظرفیت های منطقه بسیار ناچیز بوده و روند کاهشی نشان می‌دهد.

 این استاد دانشگاه ادامه داد: ‌ مقایسه جمعیت آذربایجان شرقی با کشورهایی که جمعیت شان کمتر از این استان است، نشان می دهد تولید ناخالص این کشورها بسیار بیشتر از این استان است.

 بهشتی با بیان اینکه توسعه در آذربایجان شرقی بسیار پایین تر از جایگاه و ظرفیت خود است، اضافه کرد: ‌ میزان درآمد آذربایجان شرقی ۳۳ درصد از متوسط کشور کمتر است.

وی با اشاره با جایگاه تاریخی و فرهنگی آذربایجان شرقی و تبریز گفت: ‌ در گذشته کنسولگری های 11 کشور در تبریز بود که این تعداد اکنون به ٢ کنسولگری تقلیل یافته است.

 وی افزود: ‌ سابقه اتاق تجارت یا اتاق بازرگانی تبریز به عنوان نخستین اتاق ایران به ۱۰۹ سال پیش باز می گردد، اما جایگاه شاخص های اقتصادی آذربایجان شرقی در سطح کشور تعریفی ندارد.

آذربایجان، پرچمدار تاریخ تمدن ایران 

 استاد ادبیات دانشگاه تبریز نیز در این مراسم گفت: اگر بگوییم آذربایجان در تاریخ تمدن ایران نقش بسیار ممتازی دارد و در بسیاری از عرصه ها پرچمدار بوده است، سخنی گزاف نیست.

 دکتر امین لو افزود: ‌تبریز در عرصه های مختلف فرهنگی و هنری مانند ادبیات، حکمت و فلسفه، معماری و خط و نگارگری دارای سبک است.  

 وی ادامه داد: ‌مارکوپولوی ونیزی، ژان شاردن فرانسوی، ادوارد براون انگلیسی، مینورسکی روسی و ابن بطوطه مراکشی از جمله بازرگانان، خاورشناسان، ‌ سیاستمداران و تاریخ نگاران خارجی هستند که از جایگاه تبریز تمجید های فراوانی کرده اند.

وی با بیان اینکه تبریز خاستگاه، نویسندگان شعرا و بزرگان صاحب نامی در ایران و جهان است، گفت: ‌ اشعار نظامی مولوی، شیخ محمود شبستری، خاقانی شروانی، صائب‌تبریزی، همام تبریزی و شهریار از شعرای بزرگ متاخر کشور و بزرگانی مانند علامه طباطبایی، علامه امینی و علامه جعفری، جایگاه ممتاز این خطه از ایران زمین را بیش از پیش نمایان می سازد.

‌وی گفت: ‌ تبریز در استقرار مظاهر تمدنی جدید مثل مدارس به سبک نوین، ‌نخستین چاپخانه، نخستین سالن سینما به نام سولی، ‌نخستین کتابخانه عمومی، اولین پول کاغذی در قرن هفتم قمری، ‌بازار تبریز به عنوان بزرگترین مجموعه سرپوشیده جهان، ‌شهر جهانی فرش ‌ و پیشرو در انقلاب مشروطه با حماسه های ستارخان و باقرخان برگ های زرینی را در تاریخ ایران ثبت کرده اند.

جای خالی مگاپروژه ها در آذربایجان شرقی 

 رئیس اتاق بازرگانی تبریز نیز ‌ در این هم اندیشی گفت: حلقه گمشده توسعه آذربایجان‌شرقی اجرا نشدن مگاپروژه ها و ضعف آموزش نیروی انسانی ماهر و کارآمد است.

 یونس ژائله از مهاجرت نیروی انسانی به عنوان علت دیگر عقب ماندگی و توسعه نیافتگی آذربایجان شرقی یاد و اظهار کرد: رمز توسعه، عبور از ایجاد کارگاه های تولید و صنعتی کوچک و متوسط و حرکت به سمت اجرای طرح های عظیم با استفاده از منابع مالی ملی است که آذربایجان شرقی  در سال های گذشته سهم شایسته ای از آن نداشته است. 

عضو هیئت مدیره خانه توسعه آذربایجان نیز در این نشست با تبیین راهکارهای توسعه آذربایجان شرقی گفت: تا زمانی که توسعه فرهنگی صورت نگیرد، در هیچ بخشی توسعه به وجود نخواهد آمد.

اکبر تقی زاده با اشاره به اینکه فرهنگ نیروی ‌محرکه توسعه کشور است، افزود: ‌ بر این اساس باید شناخت عمیقی از فرهنگ داشته باشیم و به فرهنگ توجه خاصی بکنیم.

انسان محور توسعه است

 مدیر گروه علوم اجتماعی و روزنامه نگاری دانشگاه پیام نور واحد تبریز نیز در این نشست گفت: ‌ فرهنگ دارای غل و زنجیر زجر آور بوده و مانع توسعه و پیشرفت می شود.

دکتر مقصود راد اظهار کرد: نخستین گام برای پیشرفت و توسعه مناطق مختلف کشور از جمله آذربایجان شرقی، توجه خاص به فرهنگ است.

 وی ادامه داد: ‌ روشنفکران، معلمان و استادان دانشگاه، رسالت رسولانه دارند و در واقع به نوعی زنجیر گشایی فرهنگی انجام می دهند.

راد گفت: ‌ فرهنگ ایران زمین، یک فرهنگ ترکیبی است و از سه فرهنگ باستانی یا ملی، دینی یا اسلامی و فرهنگ بیگانه تشکیل شده است.