به گزارش ایرنا، در تقاطع «بازار حرمخانه» و «کوچه شفائیه» از سمت چای کنار، عمارت ۲ طبقه ۲ بخشی مزین به سنگ های قرمز رنگی وجود دارد که قامت پیرش از تعلق آن به سال های بسیار دور حکایت می کند؛ این بنا که امروزه بیشتر با نام «امیر وحیدی» شناخته می شود، تنها بخش باقیمانده از عمارت های متعدد دیوانخانه دارالسلطنه تبریز در حکومت ۱۴۰ ساله قاجارهاست که تا حدود ۹۰ سال قبل با اسامی «آلا قاپو»، «شمس العماره» و «عالی قاپو» در میان مردم شناخته می شد.
بنای ۲ طبقه قرمز رنگ فعلی پشت عمارت استاندار در قلب بافت تاریخی تبریز که در انتهای بازار سرپوشیده حرمخانه و شانه به شانه دروازه «باغمیشه»، یکی از هشت دروازه قدیمی تبریز، همچنان استوار ایستاده است، این روزها شاهد همت و غیرت بالای مالکانش در احیا و مرمت این یادگار تاریخی دوران عظمت و شکوه تبریز است؛ آنان بی توجه به اینکه نهادهای مسوول به وظیفه خود در صیانت و نگهداری از این اثر تاریخی اهتمام می کنند یا نه، خود کمر همت بالا زده و در جهت حفظ این میراث ارزشمند تاریخی برامده اند.
هر چند بنای قرمز پشت عمارت استانداری در ظاهر چندان بزرگ به نظر نمی آید، اما پرسه ای کوتاه در گوشه و کنار و زیرزمین های به هم پیوسته آن هنوز نشانه هایی از بزرگی و وسعت عمارت های متعدد ساخته شده در مجموعه دیوانخانه تبریز در دوره قاجار را به تصویر می کشد. البته این بنا از جنوب به مجموعه تاریخی دیگری با یک حیاط و ساختمان ایوان دار متصل است که خود نیز شکوه روزهای سپری شده تبریز را در اذهان تداعی می کند.
ضلع شرقی امتداد بازار حرمخانه و دیوار شمالی محوطه های استانداری و بانک ملی که زمانی محدوده دیوانخانه تبریز بود
«نامداشت»، مالک یکی از مغازه های مستقر در این مجموعه به ایرنا می گوید: من از حدود ۴۰ سال قبل در اینجا هستم. قبل از آن، اینجا محل استقرار یکی از کلانتری های تبریز بود و مغازه ای هم که شما اکنون در آن ایستاده اید، اتاق رییس کلانتری بود.
وی که به حرفه مقواسازی اشتغال دارد، اضافه می کند: هنوز هم بعضی از پیرمردهای تبریزی که گذرشان به اینجا می افتد، خاطراتی را از حضور و بازداشت شان در کلانتری آن موقع روایت می کنند.
پس و جوهای خبرنگار ایرنا، حاکی است که شخص فرهنگ دوست و معارف پروری به نام وکیلی که ۲ دانگ از ۶ دانگ مجموعه تاریخی پشت عمارت استانداری و چندین دهنه مغازه را در عمارت قرمز (امیروحیدی) خریداری کرده، برای مرمت و بازسازی این سازه میراثی بازمانده از وسعت ۵۰ هکتاری دیوانخانه قاجاری دارالسلطنه تبریز پیشقدم شده است.
بدون شک در روزگاری که نگهداری میراث فرهنگی و تاریخی تبریز به دلیل کمبود بودجه با مشکلات عدیده ای مواجه است و صیانت از آن به عنوان حق مسلم آیندگان، در بودجه ریزی ها اولویت محسوب نمی شود، اقدام خیرخواهانه فرهنگ دوستان تبریزی در هزینه کرد بالای ۱۰۰ میلیون تومانی برای مرمت و حفظ جداره های تاریخی گذشتگان، اقدام نیکی تلقی می شود که باید قدر دانسته شود.
پرفسور کریم حسین زاده دلیر، استاد بازنشسته دانشگاه تبریز در رشته شهرسازی و شهرساز نمونه ایران در سال های قبل، در گفت و گو با خبرنگار ایرنا با بیان اینکه، عمارت قرمز (امیروحیدی) تنها بخش باقیمانده از مجموعه عظیم عمارت های «عالی قاپو» است، می گوید: متاسفانه آن مجموعه تاریخی بسیار وسیع که می توانست امروزه شناسنامه تبریز در حوزه میراث فرهنگی در سطح بین المللی باشد، بی توجه به قدمت شان در دهه های ۱۳۱۰ تا ۱۳۵۰ شمسی یکی پس از دیگری تخریب شدند.
حسین زاده دلیر با اشاره به آتش سوزی عمارت «شمس العماره» در اوایل دهه ۱۳۱۰ شمسی اضافه می کند: در اواخر دهه ۱۳۴۰ شمسی نیز «تالار آیینه» به عنوان آخرین بخش دیوانخانه تبریز با این استدلال که ارزش تاریخی ندارد، تخریب شد.
حال در چنین وضعیتی، عمارت قرمز (امیر وحیدی) تبریز در بلوک تاریخی دیوانخانه و بازار تبریز، توسط بخش خصوصی، در اقدامی خودجوش و خودخواسته، در حال احیاست؛ از انصاف هم نباید گذشت که بازسازی این بنای تاریخی، رنگ از رخ آن باز می کند و اصالت و زیبایی تاریخی آن را بازنمود می کند؛ برای درک کیفیت کار احیای این بنای تاریخی کافی است سری به آن بزنید؛ بخش های بازسازی شده بنا به این می ماند که شی عتیقه ای را از دل خاک بیرون کشیده و گرد و غبار آن را زدوده باشند.
بدون شک با اتمام مرمت و بازسازی مجموعه تاریخی عمارت قرمز، این سازه معماری به یک داشته میراثی ارزشمند برای تبریز و آیندگان آن تبدیل خواهد شد.
در تبیین شکوه و زیبایی عمارت های «عالی قاپو»، مطالعه کتاب «تبریز مه آلود»خالی از لطف نیست؛ محمد سعید اردوبادی در این کتاب ضمن اینکه روایت های دست اولی از فعالیت های سیاسی و جنگی مشروطه طلبان تبریز به دست می دهد، توصیف های بدیع و کم مانندی از شکوه معماری و تزیینات «عالی قاپو» به دست می دهد.
اردوبادی در «تبریز مه آلود» می نویسد که چگونه روس های تزاری در دوره اشغال آذربایجان در اوایل دهه ۱۲۹۰ شمسی، چلچراغ ها، فرش های نفیس و آثار عتیقه موجود در کاخ های «عالی قاپو» را غارت کردند.
امید که مسوولان شهری با درک اهمیت و جایگاه تاریخی تبریز و داشته های میراثی آن، از قبیل عمارت قرمز (امیروحیدی)، برای حفظ و صیانت از آنها بکوشند تا آیندگان آنان را به بی توجهی در این زمینه متهم نکنند؛ قضاوتی که امروزی ها درباره نسل های قبلی می کنند.
نمایی دیگر از مرمت بنای قرمز
عمارت قرمز (امیروحیدی) به عنوان تنها بخش بازمانده از بناها و کارخ های متعدد دیوانخانه دارالسلطنه تبریز، امروزه در امتداد ضلع شرقی بازار حرمخانه واقع شده و در روبروی آن کوچه مجتهدی ها واقع شده که خود حکایت دور و درازی دارد و شاهد اتفاقات سرنوشت سازی در انقلاب مشروطه بوده است که وصف ان در مقاله نمی گنجد.
تا چند سال قبل زودرخانه تاریخی «گیو» نیز در ضلع شمال شرقی «عمارت قرمز« خودنمایی می کرد که در روند نابودی آثار تاریخی تبریز تو سط شهرداری به بهانه برافراشتن مجتمع های تجاری شیش ای و بی هویت تخریب شد.
ضلع شرقی عمارت قرمز نیز یک قرن قبل شاهد ساختمان های «حرمخانه» بود و چند سال بعد در سال 1295 شمسی، لقمان ادهم، رییس وقت معارف و صحیه ایالت آذربایجان در دوره ولیعهدی محمحسن میرزا، بنیان «مدرسه متوسطه محمدی» را در آنجا نهاد؛ مرکز آموزشی ای که در سال 1313 به مناسبت هزاره ابوالقاسم فردوسی، به نام وی تغییر نام یافت و بزرگان زیادی را در طول 103 سال فعالیت خود در عرصه های مختلف سیاسی، اقتصادی، علمی و فرهنگی تحویل جامعه ایران داده است.
۵۱۸
