به گزارش سه شنبه ایرنا، محمد طاهری خسروشاهی در نشست عاشورایی نویسندگان آذربایجان با اشاره به آغاز مقتل نویسی در تاریخ، اظهار کرد: سیر پژوهشی مقتل نگاری به چهار دوره برجسته تقسیم می‌شود؛ نخستین دوره مقتل نویسی مربوط به روایات شفاهی حادثه عاشوراست که عمدتا از سوی امام سجاد(ع) و حضرت زینب(س) و نیز برخی از افرادی که در لشکر یزید بودند،آغاز شده است.
وی گفت: دومین دوره مهم مقتل نویسی، مربوط به شروع کتابت حوادث روز عاشورا و اتفاقاتی است که قبل و بعد از این جریان مهم انجام شده است. این دوره تاریخی از اواسط قرن دوم شروع و در اواخر سده هفتم و با نگارش کتاب مهم لهوف سیدبن طاووس پایان می‌یابد.
طاهری خسروشاهی افزود: ظاهرا شخصی به نام جابر جعفی، از شاگردان و یاران مورد اعتماد امام صادق (ع)، برای نخستین بار اقدام به جمع آوری روایات شفاهی شاهدان حادثه پرداخت و با نگارش کتابی به نام مقتل الحسین، نخستین کتاب در حوزه مقتل نگاری را تالیف کرد که البته این کتاب در طول تاریخ از بین رفته و متاسفانه به محتوای آن دسترس نداریم.
پژوهشگر ادبیات آیینی اظهار کرد: از قرن دوم هجری، به همت افرادی مانند اصبغ بن نباته، ابی مخنف، شیخ صدوق، شیخ طوسی و دیگران، نهضت مقتل نویسی برای حضرت سیدالشهدا، تا پایان قرن هفتم هجری ادامه می‌یابد.
طاهری خسروشاهی با اشاره به ویژگی‌های دوره سوم مقتل نویسی در جهان اسلام، گفت: از قرن هشتم تا یازدهم هجری، مقتل نویسی و کتابت تاریخ حادثه عاشورا، بنا به تحولات اجتماعی، فکری و عقیدتی، به ویژه در جغرافیای فکری و سیاسی ایران، دچار افول شده است.
وی، با تبیین مختصات تاریخی دوره چهارم مقتل نگاری، ادامه داد: نهضت مقتل نویسی، از عصر صفوی دوباره جان گرفت و در دوران قاجار به اوج خود رسید.
طاهری خسروشاهی با اشاره به ویژگی‌های دوره چهارم مقتل نویسی به ویژه در دوران قاجار، یادآور شد: مهم‌ترین ویژگی مقتل نویسی این دوره، افزوده شدن خرافات و ورود روایات جعلی به محتوای مقاتل است.
وی در تشریح دلایل ورود خرافات به محتوای مقاتل، گفت: دور شدن از زمان حادثه عاشورا، عدم مراجعه نویسندگان قاجار به منابع کهن و اصیل، ورود نویسندگان سطحی و دست چندم به جریان تالیف کتابهای مقتل به دلیل توجه مردم و اقبال حکومت، و نیز تمایل مقتل نگاران به استفاده از صناعات لفظی و آرایش‌های کلامی و شگردهای ادبی، مقتل های دوره قاجار را به منابعی نامعتبر و غیرقابل اعتماد تبدیل کرده است.
طاهری خسورشاهی با بیان اینکه ورود جامعه علمی و مراکز دانشگاهی کشور، به حوزه تصحیح و بازبینی برخی از مقاتل تاریخی این دوره، به منظور انتشار منقح و پاکیزه این آثار ضروری است، افزود: یکی از اقدامات راهبردی درخصوص تصحیح و چاپ منقح کتب مقتل، انتخاب نسخ خطی این کتاب ها به عنوان رساله‌های دانشجویی در دوره کارشناسی ارشد و به ویژه دوره دکتری است.
وی، تالیف کتاب مهم " قَمقام زَخار و صَمصام بتار" در دوره قاجار را یکی از آثار استثنایی این دوره دانست، گفت: این آثار توسط فرهاد میرزا معتمدالدوله، پسر عباس میرزا و به احتمال زیاد در تبریز و در سال ۱۳۰۳قمری به زبان فارسی نوشته شده و نویسنده از منابع معتبر بهره گرفته است.
پزوهشگر ادبیات آیینی عصر معاصر را دوره بازنگری در محتوای حقیقی پیام عاشورا عنوان کرد و گفت: ویژگی عمده آثاری که در این عصر در خصوص حادثه کربلا نوشته می‌شوند، برجسته سازی عنصر ظلم ستیزی و پررنگ کردن جنبه سیاسی حرکت امام حسین (ع) است که متاسفانه در کتاب های ادوار قبل، نادیده گرفته شده بود.
۶۱۳۲/۵۱۸
