بسم اللّه‏ الرحمن الرحیم

در حکومت اسلامی، فرمانفرمایی و فرمانبری نیست

از جمله تحولاتی که باید بشود و شما آقایان باید کوشش کنید، این است که به این کلمۀ «فرماندار» مغرور نشوید که شما فرماندارید. این کلمۀ فرماندار، مال وقتی است که فرمان باشد و فرمانبر باشد، و برادری نباشد و طبقه‏ای طاغوتی باشد، مردم دیگر فرمانبردار آنها، در صورتی که در اسلام مطرح نیست. آنهایی که سرتاسر کشور اسلامی را اداره می‏کردند، آن هم آن کشوری که از حجاز تا مصر، افریقا، عراق، ایران و همۀ این ممالک اسلامی که می‏بینید، اروپا هم یک مقداری‏اش تحت فرمان بود، مع ذلک اینطور نبود که معاملاتشان با رعیت، معاملۀ فرمانفرما و فرمانبر باشد. خود رسول اکرم ـ صلی‏اللّه‏ علیه و آله و سلم ـ وضعشان با مردم مثل یکی از سایرین بود، یکی از اشخاص بود. نه یک منزل فرمانفرمایی داشتند و نه در محافل که بودند یک امتیازی بود که مردم ببینند که این بالا نشستن است و پایین نشستن، این مسائل مطرح نبود. بعضی از این عربها که از خارج می‏آمدند و وارد مسجد می‏شدند، پیغمبر را با سایرین نشسته بودند، وضع جوری بود که نمی‏شناختند که خوب، کدام یکی پیغمبر است و کدام یکی اصحاب، می‏پرسیدند که کدام یکی‏تان هستی؟ برای اینکه وضع نشستن دَور بود و حتی حالا شما اینجا می‏بینید که یک پتو اینجا انداخته‏اند و یک اشخاصی هم اینطوری نشسته‏اند، که اگر یکی از خارج بیاید یک امتیازی قائل می‏شود، نبود. حضرت امیر ـ سلام اللّه‏ علیه ـ
همان روزی که بیعت با وی کردند ـ بیعت به خلافت رسول اللّه‏ ـ همان روز بیل و کلنگش را برداشت و رفت سراغ یک جایی که کار می‏کرد، خودش کار می‏کرد، دستش پینه داشت. وضع سردارها با این سردارهایی که حکومتهای بلاد بودند با مردم وضع، وضع فرمانفرمایی و فرمانبرداری نبوده است. وضع خدمت بوده است که فرمانفرماها خدمتگزار مردم بودند. این انفصالی که شما دیدید در زمان رژیم سابق و طاغوت که بین حکومتهای بلاد، استاندارهای بلاد با مردم یک جدایی بود که هر کدام دشمن دیگری بودند، مردم اینها را به صورت یک دشمن حساب می‏کردند ولو اینکه خدمتگزار هم بودند، لکن مردم نمی‏پذیرفتند، این برای این بود که وضع رژیم اینطور بود.

مردمی نبودن رژیمهای سلطنتی و طاغوتی

رژیمهای سلطنتی و طاغوتی هر جا که هستند، وضع رژیم اینطور اقتضا می‏کرد که با یک تشریفاتی و با یک هیاهویی مردم را از خودشان رم بدهند، بترسانند و لهذا مردم پشتیبان نبودند. در وقتی که من بچه بودم، در خمین یک حکومتی بود که این یکی از خوانین آن اطراف را گرفته بود و حبس کرده بود، بعد از همان خوانین چند نفری با تفنگ آمدند و حکومت را گرفتند و بردند و مردم هیچ عکس‏العملی نشان ندادند، بلکه خوشحالی هم می‏کردند! این مال حکومت، مال رضاشاه را حساب بکنید، و مال محمدرضا. شما اکثراً یادتان نیست، وقتی که متفقین ـ وقتی که امریکا و عرض کنم که انگلستان و روسیه و اینها ـ آمدند به ایران و ایران را گرفتند، همه چیز مردم در معرض خطر بود، در عین حال وقتی رضاشاه را از اینجا بردند بیرون، مردم شادی می‏کردند، کأنّه همۀ آن ناراحتیها به رفتن رضاشاه ترمیم شد. محمدرضا هم شما شاهدش بودید که وقتی که از اینجا رفت ـ من نبودم در ایران، لکن گفتند ـ ایران غرق شادی بود. این را دیگر شماها دیدید، چرا؟ برای اینکه جدا بودند اینها از ملت، فرماندار ـ به قول شما ـ از ملت جدا بود. وقتی که یک حکومتی، آن‏وقت هم این متعارف بود که وقتی حکومت معزول می‏شد، فرار می‏کرد فرماندار یک جایی. این کراراً این دیگر مسئله‏ای بود که
آن‏وقتها کراراً اتفاق می‏افتاد، شاید در زمان اینها نشد، اما قبلاً این مسئله بود که فرماندار یک جایی، حکومت یک جایی، وقتی حکم عَزْلش می‏آمد، نمی‏توانست آنجا دیگر باشد فرار می‏کرد، شب فرار می‏کرد که مبادا مردم غارتش کنند؛ بریزند و چه بکنند، برای اینکه از مردم جدا بودند. آن‏وقتی که قدرت دستش بود، با مردم بدرفتاری می‏کرد، مردم از او جدا؛ او از مردم جدا. آن‏وقتی که معزول می‏شد باید فرار کند برود. اگر چنانچه این محمدرضا گوش کرده بود آن چیزی که به او تزریق می‏شد، گفته می‏شد که با مردم ملت باید آن کسی که خیال می‏کند که رأس است با ملت باید بسازد تا اینها پشتیبان او باشند؛ اگر ملت پشتیبانش بود، خوب، این قضایا پیش نمی‏آمد، کاری کرده بودند. و طاغوتها این کار را می‏کنند، و طاغوتها هم برای این، این کار را می‏کنند که خودشان از مردم می‏ترسند، خائن هستند، به مردم خیانت کرده‏اند، ظلم کرده‏اند، از مردم می‏ترسند. وقتی که بنا شد از مردم ترسیدند، باید یک قوایی تهیه کنند برای حفظ خودشان و با این قوا مردم را بترسانند. اینکه قوای انتظامی در زمان طاغوت و هر طاغوتی، قوای سرکوبی ملت است ـ الآن هم در جاهای دیگر همین‏جور است ـ حالا الحمدللّه‏ ایران دیگر این نیست و امیدوارم که نشود دیگر. اما الآن هم شما ملاحظه کنید، پایتان را از ایران بگذارید، هر جا بروید، قوای انتظامی برای سرکوبی مردم است ـ این برای این است که حکومت از مردم نیست، جداست. نه فقط جداست، حکومت را مردم مخالف مصالح خودشان می‏بینند؛ دشمن خودشان می‏بینند پشتیبانی که ندارند، دشمنی دارند. اگر یک دشمنی رو بیاورد، اینها هم با او همراهی می‏کنند.

جدایی دولتها از ملتها، منشأ گرفتاریها

این جدایی دولتها از ملتها منشأ همۀ گرفتاریهایی است که در یک کشوری تحقق پیدا می‏کند. اگر آنطوری که اسلام طرح دارد راجع به حکومت و راجع به ملت، حقوق ملت بر حکومت، حقوق حکومت بر ملت، اگر آن ملاحظه بشود و مردم به آن عمل بکنند، همه در رفاه هستند؛ نه مردم از حکومت می‏ترسند، برای اینکه حکومت ظالم نیست که
از آن بترسند، همه پشتیبانش هستند؛ و نه حکومتْ فرمانفرمایی می‏خواهد بکند؛ حکومت هم خدمت می‏خواهد بکند. مسئله، مسئلۀ خدمتگزاری دولت به ملت است؛ نه فرمانفرمایی دولت به ملت. همین فرمانفرمایی جدا می‏کند شما را از ملت، و ملت را از شما و منشأ مفاسد زیاد می‏شود. اگر جوری باشد که وقتی رئیس دولتی نخست وزیرش، رئیس جمهورش بیاید توی مردم، با مردم باشد؛ فواصل نباشد، آنطور فواصلی که در طاغوت هست. فرماندارها با مردم فواصل نداشته باشند که مردم پشت اتاقش بیایند بایستند و راهشان ندهند و چه. البته با عدالت راه باید بدهند، نه اینکه؛ هرج و مرج نباشد که هر کس آمد، بخواهد جلو بیفتد. یک موازینی که خود شما می‏دانید. اما مردم از کارهای شما احساس کنند که شما از خودشان هستید و می‏خواهید خدمت کنید بهشان، نمی‏خواهید فرمانفرمایی کنید و نمی‏خواهید مردم را تحت فشار قرار بدهید، و نمی‏خواهید ظلم بکنید، این حرفها نباشد، مثل سابق نباشد که اجاره می‏دادند یک استانی را، اجارۀ رسمی بود. چقدر بدهد تا اینکه این در این استان برود، و آن‏وقت[که]رفت باید چقدر بدهد و چقدر درآورد تا آن را ادا کند، و برای خودشان چقدر باشد؛ قضیۀ «تیول» بود! یک جایی را به یک نفری می‏دادند به اجاره، تیول می‏دادند، این باید برود مردم را آنقدر بدوشد که این مقداری را که باید به مثلاً آن نخست وزیر آن‏وقت، یا آن ـ فرض کنید که ـ فرمانفرما و آن کسی که در رأس بود باید ادا کند، ادا کند. خوب، قهراً خودش هم که رفته برای این کار برای خودش هم ببندد بار خودش را! وقتی وضع اینطور شد که از اول آن کسی که صدر اعظم بوده است ـ آن‏وقت، صدر اعظم آن‏وقت منشأ امور بود ـ صدر اعظم این حکومت، استانهایی را که می‏خواست بفرستد اجاره می‏داد به تیول او، این استان، استان کرمان است، کم درآمدتر است، کمتر! استان خراسان زیادتر درآمد دارد؛ استان آذربایجان زیادتر، روی درآمد آنجا و اینکه ثروتمندهای آنجا چقدر هستند؛ چقدر می‏شود از آنها این استفاده بکند! وقتی بنا شد سند اجاره‏بندی یک استانی دست یک حاکمی باشد و یک چیزی داده باشد برای این کار، خوب، بالاخره باید برود مردم را داغ کند و می‏کردند، مردم را داغ می‏کردند و از آنها چیزی
می‏گرفتند، البته سابق همین بود؛ نه اینکه در زمان اینها؛ زمان اینها به فرم دیگری بود، اینطور بود، ما یادمان است رژیم اینها را. در رژیمهای سابق غیر از این رژیم، آنها هم اینطور بوده‏اند.

رژیم سلطنتی، رژیمی است غلط و بی‏منطق

وضع رژیم سلطنتی اصلاً این است و از اول یک رژیم غلطی بوده. از اول یک رژیمی بوده است که بی‏منطق بوده است. حالا من یک کلمه‏اش را برای شما می‏گویم: ما فرض می‏کنیم که تمام ملت ـ فرض است، و الاّ واقعیت که ندارد ـ تمام ملت جمع شده‏اند و یک کسی را برای خودشان مثلاً سلطان قرار داده‏اند. بسیار خوب، اختیار دارند مردم یک کسی را انتخاب کنند، انتخاب کردند. خوب، این ملتی که حالا هستند حق دارند، در حومۀ زندگی خودشان اختیار دارند که یک کسی را قرار بدهند. خوب، برای صدسال بعدی که این آقایان هیچ نیستند چه حقی دارند؟ شما چه حقی دارید که برای اولادتان و اولاد اولادتان که الآن نیستند سلطان انتخاب کنید؟ سلطنت، سلطنت میراثی بود. ما فرض می‏کنیم با انتخاب، دولت یک سلطنتی را امضا کردند؛ به چه حقی ملت می‏تواند برای نسلهای آتیه‏اش سرپرست قرار بدهد؟ خودشان اختیار دارند، باید خودش انتخاب کند، و لهذا سلطنت از اول غلط بوده.

تفاوت رژیم سلطنتی با نظام جمهوری

جمهوری یک مطلب صحیحی است؛ برای اینکه هر مملکتی وقتی قرار دادند، خود این تا چهار سال، پنج سال است، بعد از چهار سال و پنج سال، باز ثانیاً باید قرار بدهند. دیگر برای نسلهای آتیه ارثی نیست، که یک کسی چنانچه پسرش هم هر چه باشد باید بشود! حالا که رضاخان شد، بعدش محمدرضا باشد، و بعد هم باز «رضا»،[1]و بعد هم باز محمدرضا، و بعد هم رضا و همین‏طور ادامه پیدا کند! و لهذا اصلاً منطقی نیست سلطنت به این معنایش؛ به این معنا که یک سلطنت میراثی. اگر جمهوری میراثی باشد
منطقی نیست، منطقی آن است که کار دست خود ملت باشد. ملت یک کسی را می‏آید انتخاب می‏کند، آن هم انتخاب آزاد می‏کند، و یک کسی را رئیس جمهور قرار می‏دهد، ملت اختیار دارد که یک کسی را برای خودش رئیس جمهور قرار بدهد، بعد که چهار سال گذشت، باز همین ملت است و همین بساط، باز یکی دیگر را قرار می‏دهند، یا اگر این آدم خوبی بود، همین را قرار می‏دهند. تکلیف صدسال بعد را من و تو نمی‏توانیم تعیین کنیم. ما حق داریم برای خودمان؛ مثل این است که ما یک نفر را فرض بفرمایید که وکیل کنیم از جانب آن آدمی که مرده! نیامده است، یا آن آدمهایی که رفته‏اند! به من چه ربط دارد؟ این اصلاً یک رژیم غیرمنطقی بوده است. حالا هم هر جا باشد غیرمنطقی است، ولو انگلستان باشد، انگلستان هم حالا سلطنتی است. البته آن سلطنتی که آنها می‏کنند سلطنت اینطوری نیست که ماها می‏کنیم؛ لکن مع‏ذلک یک مسئلۀ غیرمنطقی است.

وظیفۀ مجریان و ناظران انتخابات

حالا شما که می‏خواهید در این انتخابات البته نظارت کنید، شما باید توجه کنید که این رژیم، رژیم انسانی ـ اسلامی است؛ رژیم طاغوتی نیست. یک کلمه نباید شماها مطلبی بگویید که تحمیل اسمش باشد؛ فضلاً اینکه یک عمل بکنید. مردم آزاد، همان‏طوری که در رفراندم بود، آزاد بودند مردم. مردم را باید آزاد بگذارید. بله، وسایلش را شماها فراهم می‏کنید، نظارت بر اینها که مبادا یکوقت خیانت بشود در اینطور چیزها. مثل سابق نباشد که می‏بردند و هر چه می‏خواستند می‏ریختند تویش و می‏آوردند و عرضه می‏داشتند! نظارت باشد بر صندوقها به طوری که هیچ کس نتواند خیانت کند. صندوقها، دست امینها باشند، امین از ملت باشد که بعد صحبت نشود برای شما که فلان فرماندار مثلاً دخالت کرد در این امر.

در حکومت اسلامی وضع این است که شماها الآن در انتخابات بیش از حق نظارت و فراهم کردن وسائل به آنقدری که باید حکومتها فراهم کنند، بیشتر از این حق ندارید؛ که
خدای ناخواسته یکوقتی نسبت بدهند به اینکه اینها برای خاطر طرفداری از یک نفر آدم ـ فرض کن یک کاری کردند ـ صندوق عوض شده، این را باید خیلی توجه به آن داشته باشید. هم آزادی ملت را ـ راه دادن ملت را در آنجایی که می‏خواهند رأی بدهند ـ و هم امانت در حفظ[آراو صندوقها]که تحت مراقبت یک عده اشخاص امین از دولت و از ملت، اشخاص امین تحت نظرشان باشد که بعد صحبت نشود که خوب، این هم این رژیم و این هم این انتخابات و انتخابات اینجا هم مثل آنجا. این باید خیلی مورد توجه آقایان باشد که اصلاً یک تحولی در ایران ان‏شاءاللّه‏ بشود یک تحول روحی. تحول روحی یعنی فرماندار خودش را «فرماندار» حساب نکند. من دلم نمی‏خواهد اصلاً این اسم را ببرم؛ چنانچه «سلطان» هم دلم نمی‏خواهد اسم ببرم. این اسم را هم اگر آقایان خودشان بنشینند با هم یک اسم بهتری، قشنگی، انتخاب کنند. من دیگر به این کار ندارم، من دوست ندارم این را، چنانچه سلطنت مثلاً سلطان. من گاهی خیلی ناراحت می‏شوم از اینکه مثلاً امام عصر ـ سلام اللّه‏ علیه ـ را می‏گویند «سلطان السلاطین». خلیفة‏اللّه‏ است. در هر صورت، عمده عمل است، حالا اسمائش خیلی مهم نیست، ولو اینکه بهتر این است که تغییر بکند، عمده عمل است که به عمل نشان بدهید که در این انتخابات که یک انتخابات ملی آزاد[است]. هر کس هر جا هر کس را دلش بخواهد رأی بدهد. وقتی اکثریت آوردند، البته مردم صالح اسلامی را مردم قرار می‏دهند. اما هیچ تصرفی از جانب آقایان نباشد که الآن چشمهایی دوخته شده است به اینکه مناقشه کنند؛ اشکال کنند. اگر یک فرمانداری یک جایی یک کاری بکند که بر خلاف موازین جمهوری اسلامی باشد، این یکی را به همه سرایت می‏دهند؛ بعد می‏گویند فرمانداران هم اینطوری هستند؛ استانداران هم اینطوری هستند؛ حکومت هم اصلاً اینطوری[است].

توجه مسئولان به ضعفا و مستمندان

من امیدوارم که همه‏تان سلامت و با سعادت باشید و همه‏مان و همه‏تان خدمتگزار به این مردم، خصوصاً به مستمندان، به ضعفا؛ عمده توجهتان به این طبقه باشد که این طبقه احتیاج دارند. اینطور نباشد که مثل رژیم سابق که یک دسته بالاها را برایشان همه چیز
فراهم کردند، به علاوه که جیبهایشان را هم پُر کردند و فرستادند و یک دسته هم زاغه نشین اطراف تهران که الآن هم باز به همین‏طور هستند، اینها باید تبدّل پیدا کنند. باید فرق باشد ما بین دولتی که می‏گوید من اسلام هستم و دولت اسلامی هستم، با دولتهایی که طاغوتی هستند. یک فرقش هم این است که عنایت شما فرماندارها یا خدمتگزاران به خلق، به این طبقۀ ضعیف بیشتر باشد تا آن طبقۀ بالا. مبادا یکوقتی یک نفر آدمی که مثلاً متمکن است و چیزدار است با یک نفر آدم ضعیف، او را با آنکه آن یکی باید جلو باشد او را جلو بیندازید. من نمی‏گویم آن یکی را جلو بیندازید؛ می‏گویم عدالت باید باشد. البته در یک فرمانداری که به آن احتیاج دارند نمی‏تواند همه را یکدفعه بپذیرد؛ لکن روی عدالت باشد که آن آدمی که ضعیف است هم بپذیرید؛ آن یکی هم که غیرضعیف است او را هم بپذیرید. حضرت امیر ـ سلام اللّه‏ علیه ـ در یک محاکمه‏ای ـ که آن‏وقتی بود که خلیفة‏اللّه‏ بود و خلیفۀ مسلمین بود و قضات هم خودش تعیین می‏کرد ـ یک محاکمه‏ای بود بین حضرت امیر و یک نفر غیر مُسْلم ـ یهودی ظاهراً بود ـ و قاضی خواست حضرت را وقتی که رفت، تشریف بردند، آنطور است که با کنیه اسم حضرت را بُرد، گفت نه، حق نداری،[2]باید مساوی باشیم، در نشستن مساوی، در همه چیز مساوی، وقتی هم که حکم برخلاف کرد، پذیرفت. آن خلیفۀ بحقِّ خدا بود و شماها باید به او اقتدا بکنید، همۀ ما باید اقتدا بکنیم، البته هیچ کدام طاقت نداریم مثل او باشیم؛ لکن اینقدر باشد که اگر نامۀ ما را بردند آنجا، بگویند اینها هم شیعه هستند؛ اینها هم تابعند. وقتی نامه‏های ما را بردند پیش امام زمان ـ سلام اللّه‏ علیه ـ که در روایات[3]است که هر هفته می‏برند، هفته‏ای دو دفعه. وقتی بردند، اعمال ما جوری باشد که نمایش از این بدهد که ما تابعیم؛ ما آنطور نیست که خود سر بخواهیم یک کاری را انجام بدهیم.

امیدوارم ان‏شاءاللّه‏ این انتخابات و انتخابات بعد که راجع به مجلس شوراست، با نظارت شما، جدیت نه اینکه کسی دخالت نکند، دخالت نابجا نکند و کسی نباشد که بخواهد یک تحمیلی بکند به مردم، اینطور باشد. و این انتخابات ان‏شاءاللّه‏[طوری]باشد که برای نمونه و در طول تاریخ مشروطیت ـ الاّ بعضی؛ الاّ یک کمی ـ نمونه باشد که یک انتخابات آزاد. این هم که می‏گویم «الاّ» یعنی دخالت دولت نبوده؛ و الاّ خانها دخالت می‏کردند. همان صدر مشروطه، از آن اول یک دسته مردم گرفتار خانها بودند و اربابها؛ و یکوقت هم گرفتار به دست حکومت بودند. انتخابات می‏شود گفت که در طول مشروطیت آزاد نبوده است. و خانها جمع می‏کردند رعیتها را، یا ارعاب می‏کردند رعیتها را؛ رعیتها می‏آمدند رأی به آنها می‏دادند که این را من خودم شاهد بودم، قبل از رضا شاه، زمان احمدشاه و آن وقتها این دست خانها بود؛ خانها وکیل درست می‏کردند. و بعد که رضا شاه آمد و این خانها را یک قدری متمرکز کرد در خودش، نه که از بین برد، همۀ قدرتها را در خودش متمرکز کرد و همۀ ظلمهایی که خانها می‏کردند خودش می‏کرد! بعد که اینطور شد، دیگر دست اینها بود. و هیچ مردم، و ملت مطرح نبودند. ملت کیست! حالا اینطور نیست، حالا ملت مطرح است؛ خود مردم. ان‏شاءاللّه‏ نمونه باشد کارهای شما برای همه جا که انتخابات آزاد این است. ان‏شاءاللّه‏ خدا همه‏تان را تأیید کند و موفق باشید.