سؤال:[در مورد گفتار شاه و اعتراف به «اشتباهات گذشته» و اینکه اعلام داشته است که «پیام انقلابی» را شنیده است،[1]اینطور به نظر می‏رسد شما مردم را به قیام خوانده‏اید. بنابراین راه دیگر و ممکنی را برای رسیدن به یک رژیم دموکراتیک نمی‏بینید؟]

جواب:اولاً اینکه شاه به اشتباهات گذشته اعتراف می‏کند چیزی جز فریب و نیرنگ نیست و گمان کرده است به صرفِ اعتراف، ملت از او دست برمی‏دارد. و دیگر اینکه اگر مجرمی به گناه خود اعتراف نمود، بر حسب اعترافش باید محاکمه و مجازات شود. و دلیل اینکه به دروغ می‏گوید پیام انقلابی شما را شنیدم این است که اگر شنیده است که حتماً شنیده، پیام ملت به او در برابر مملکت این است که شاه و همۀ خاندان سلطنت باید کنار بروند. بنابراین اگر این پیام را شنیده و می‏خواهد به پیام ملت عمل کند، چرا کنار نمی‏رود، و سرنوشت مردم را به دست خودشان نمی‏سپارد؟ و دائماً خود را با سرنیزه بر مردم تحمیل می‏کند؟ و آیا در چنین صورت باز هم ما بپذیریم که شاه می‏خواهد دموکراسی را برقرار کند؟

ــ[حدس می‏زنید امکان این باشد که ارتش از شاه همان طوری که خواسته‏اید سرپیچی کند؟ اگر جواب مثبت می‏دهید، آیا دلایل موجهی برای آن دارید؟ و اگر نه، به نظر شما شانس واقعی این هست که یک قیام مسلحانه ایجاد شود؟]

ــاینکه مسلم است در میان ارتش، صاحب‏منصبانی هستند که با حمایتشان از شاه و حمایت شاه از آنان، در غارت مملکت شریک بوده‏اند، و همچنین در کشتارها و شکنجه‏ها
همدست یکدیگر. لیکن سربازان و نیز بسیاری از افسران و درجه‏داران هستند که هنوز دلهاشان با ملت است و از دست شاه بخصوص به علت تسلط مستشاران امریکایی بر آنان رنج می‏برند. و اینان به دلیل پیوندی که با مردم دارند، دیر یا زود به آغوش ملت باز می‏گردند و هم اکنون آثار آن ظاهر شده است.

ــ[به فرض اینکه شاه بپذیرد کنار رود و یا مجبور به کناره‏گیری شود، چه راهی را باید دنبال کرد تا به جمهوری اسلامی رسید؟ فکر می‏کنید که در طی این راه به هیچ مشکلی برنخواهید خورد؟]

ــهمان مردمی که دست در دست هم دادند و دلیرانه عرصه را بر شاه تنگ کردند، همانها با هدایت کسانی که همیشه دلسوز آنان بوده‏اند، نوع حکومت دلخواه خود را انتخاب می‏کنند. و بدیهی است که چون مسلمانند در همۀ مراحل کار، اسلام تنها ملاک و ضابطۀ نظام اجتماعی و نوع حکومت خواهد بود. و بر این اساس من جمهوری اسلامی را پیشنهاد کرده‏ام و به رأی عمومی می‏گذارم. و بدیهی است که هر کاری هرچه مهمتر با مشکلاتی بزرگتر رو به رو خواهد شد.

ــ[اگر انتخابات آزاد شود، آیا مردم را به میانه روی دعوت خواهید کرد؟]

ــبا وجود شاه، هیچ طرحی را نمی‏پذیریم که جز توطئه چیزی نیست و در صورت سرنگونی شاه، مردم را دعوت می‏کنیم که به هیچ دولتی رأی ندهند، جز آنکه خود آنان دولت را سر کار آورند.

ــ[یک دولت اسلامی چگونه تشکیل خواهد شد؟]

ــبا طرحی که تدارک دیده‏ایم، تلاش می‏کنیم که عموم ملت از همۀ طبقات، آگاهانه و آزادانه نمایندگان خود را انتخاب کنند و سپس نمایندگان دولت را و مسئولین هر مقامی را انتخاب می‏کنند.

ــ[اولین اقدامات یک دولت اسلامی چه خواهد بود؟]

ــاولین اقدام، این است که همۀ عوامل فساد و مهمتر اینکه همۀ انگیزه‏های فساد در زمینه‏های اجتماعی، اقتصادی و سایر زمینه‏ها با کمال جدیت باید ریشه‏کن شود.

ــ[با آنهایی که از نظر شما خائن هستند و آنها که منافع خود را می‏خواهند چه خواهید کرد؟]

ــجوابش همان است که قبلاً گفتم. مردم هرکس و یا هر گروه را برای به دست گرفتن مسئولیتها صالح بدانند انتخاب می‏کنند و خائنین را محاکمه و مجازات می‏نمایند.

ــ[جبهۀ ملی با رد کردن سلطنت مشروطه قدم مهمی در جهت شما[2]برداشته. آیا شما نیز به نوبۀ خود حاضرید یک قدم در جهت مخالفین غیر روحانی دولت بردارید؟]

ــرژیم سلطنتی را بیش از یک سال است که عموم مردم در سراسر ایران بشدت محکوم کرده‏اند. بنابراین هرکس و یا هر گروه هم سلطنت را رد کند، با ملت هماهنگی کرده است و در صورتی که در این قدم استقامت کند، ملت او را فراموش نمی‏کند و من خود را در کنار مردم احساس می‏کنم.

ــ[قانون اساسی 1906، پیش‏بینی هیأتی از علمای مذهبی را مسئول تطبیق قوانین مجلس با قرآن قرار داده است. آیا در جمهوری اسلامی نیز یک چنین مجمعی پیش‏بینی می‏شود؟]

ــنظارت علمای اسلام چون گذشته بر مجلس تأیید خواهد شد.

ــ[شما برای ایران، برخلاف خواست شاه، یک مدرنیزه کردن واقعی می‏خواهید. آیا می‏توانید مشخص کنید که فرق بین این دو مدرنیزاسیون در چیست؟]

ــبازسازی و نوسازی کشور قطعاً مورد تأیید و از برنامه‏های ماست. آنچه را که شاه به نام مدرنیزه کردن انجام داده، جز خرابی و ویرانی به بار نیاورده است. نفت، این طلای سیاه را حراج کردن و در عوض، کشور را پر از آهنپاره نمودن، مدرنیزه کردن است؟! به کمک چند صد کارخانه، صنایع مونتاژ وابسته را رواج دادن، مدرنیزه کردن است؟! دهها هزار مستشار نظامی را با هزینه‏های سرسام‏آور، بر ارتش و بر مقدرات مملکت مسلط کردن، مدرنیزه کردن است؟! و...

ــ[در جمهوری اسلامی حقوق اقلیتهای مذهبی، نژادی و سیاسی چه خواهد بود؟ آیا حزب کمونیست آزاد خواهد بود؟]

ــاسلام بیش از هر دینی و بیش از هر مسلکی به اقلیتهای مذهبی آزادی داده است. آنان نیز
باید از حقوق طبیعی خودشان که خداوند برای همۀ انسانها قرار داده است، بهره‏مند شوند. ما به بهترین وجه از آنان نگهداری می‏کنیم. در جمهوری اسلامی کمونیستها نیز در بیان عقاید خود آزادند.

ــ[مشخصاً حقوق زنان در جمهوری اسلامی چه خواهد بود؟ تکلیف مدارس مختلط چه می‏شود؟ مسألۀ تنظیم توالد و تناسل و سقط جنین چگونه خواهد شد؟]

ــاز نظر حقوق انسانی، تفاوتی بین زن و مرد نیست. زیرا که هر دو انسانند و زن حق دخالت در سرنوشت خویش را همچون مرد دارد. بله در بعضی از موارد تفاوتهایی بین زن و مرد وجود دارد که به حیثیت انسانی آنها ارتباط ندارد. مسائلی که منافات با حیثیت و شرافت زن ندارد آزاد است. سقط جنین از نظر اسلام حرام است.

ــ[گفته‏اید که در جمهوری اسلامی ایران به صادرات گاز و نفت به کشورهای غربی ادامه داده و تکنولوژی آنها را وارد خواهید کرد، تحت چه شرایطی؟]

ــما نه چاههای نفت را می‏بندیم و نه درهای مملکت را به روی خود می‏بندیم و نه کشور را به بازار مصرف هرچه که غرب می‏سازد و می‏خواهد به ما تحمیل کند تبدیل می‏کنیم. ما از نفت استفاده خواهیم کرد، ولی دلیلی ندارد که همیشه صادرکنندۀ آن باشیم. ما چیزی را که نداریم و به آن نیاز داریم، از خارج می‏خریم، ولی چرا خود تولید کنندۀ مایحتاج خود نباشیم؟ سیاست ما همیشه بر مبنای حفظ آزادی و استقلال و حفظ منافع مردم است که این اصل را هرگز فدای چیزی نمی‏کنیم.

ــ[شما وابستگی بسیار بزرگ ایران را به کشورهای غربی بخصوص امریکا، مشخص کرده‏اید. چگونه فکر می‏کنید که به آن پایان دهید؟]

ــملتی که برای به دست آوردن آزادی و استقلال کشته می‏دهد، برای حفظ و پاسداری از آن صبر و استقامت و رنج را می‏پذیرد.

ــ[آیا نظرِ ملی کردن خصوصاً کمپانیهای نفتی را دارید؟]

ــما هر قراردادی را که به ضرر ایران باشد، به نفع ایران لغو خواهیم کرد.

ــ[آیا خارجیها و بخصوص امریکایی‏ها را از ایران بیرون خواهید کرد؟ اگر جواب مثبت است، خطر این
نیست که کمبود تکنیسین و متخصصین پیدا کنید، بخصوص در صنایع نفت؟]

ــما دشمن غیر ایرانی نیستیم، ولی کسانی که بودن آنان را به ضرر ملت بدانیم، به آنان اجازۀ اقامت نمی‏دهیم. ما به قدر کفایت از نیروی انسانی ماهر برخورداریم.

ــ[آیا نمی‏ترسید که امریکا، جمهوری اسلامی را براندازد؟ و همین طور روسیه؟ چه اقداماتی برای جلوگیری از یک چنین احتمالی خواهید کرد؟]

ــدر حال حاضر نهضت اسلامی ایران علیه شاه، چیزی کمتر از رویارویی با امریکا و شوروی نیست که مستقیم و غیر مستقیم از او حمایت می‏کنند.

ــ[در مورد تعویض لحن مطبوعات شوروی در مورد اینکه اوضاع ایران به وضوح به هم خورده، چه فکر می‏کنید؟]

ــشوروی با سیاستهای فرصت‏طلبانۀ خود در بسیاری از جاها حیثیت خود را از دست داده است. و او به خیال این است که همیشه می‏توان از آب گل‏آلود استفاده کرد. ما دست سودجویان شوروی را از ایران قطع خواهیم کرد.

ــ[نظر شما در مورد دلیل امریکا که می‏گوید اگر اوضاع ایران آشفته شود، شوروی از آن بهره‏برداری می‏کند، تا بتواند راهی به خلیج فارس باز کند، چیست؟]

ــامریکا سخن متناقض زیاد گفته است. چندی پیش بود که کارتر گفت: می‏گویند شوروی در ناآرامیهای ایران دخالت دارد. حرف کارتر صحیح نیست و اگر ایران مستقل باشد، بر طبق ضوابط، کنترل خلیج فارس را به عهده می‏گیرد.

ــ[به فرض اینکه خیزش ایرانیان گسترش نیابد و اینکه شاه واقعاً اقدام به آزادی کند و در طی یک رفراندم ایرانیان رأی به ماندن حکومت سلطنتی یامشروطۀ سلطنتی بدهند، چه خواهید کرد؟]

ــانقلاب ایران یک نهضت اسلامی است که ادامه دارد و با رفتن یا ماندن شاه نیز ادامه دارد. اگر شاه لجاجت کند و کنار نرود، نهضت همچنان ادامه خواهد داشت. اصولاً حکومت مشروطۀ سلطنتی، مورد تنفر شدید مردم است. از طرفی شاه محال است به مردم ستمدیدۀ ایران آزادی دهد. آیا تظاهرات و اعتصابات سراسر ایران رفراندمی علیه شاه نیست؟