ساده‌زیستی و زندگی زاهدانه از افتخارات روحانیت شیعه در طول تاریخ بوده است. و حفظ و استمرار این افتخار وظیفه‌ای است بر عهدۀ کسانی که به این کسوت مقدس درآمده‌اند. طلاب علوم دینی که در حوزه‌های علمیه تمام وقت خویش را مصروف تحصیل علوم و معارف دینی و تهذیب نفس می‌کنند عمدتاً گذران زندگی زاهدانۀ آنها از محل شهریه اندکی است که از سوی مراجع تقلید از محل وجوهات شرعی مردم (سهم مبارک امام(ع)) پرداخت می‌شود.

بعد از رحلت آیت‌الله العظمی بروجردی(ره) علی‌رغم اینکه امام خمینی با طرح هرگونه بحث و سخنی دربارۀ مرجعیت خویش مخالفت می‌ورزید، اما مجتهدان متعهد و یاران انقلابی آن حضرت در حوزه‌ها
با شناختی که از خصائل منحصر بفرد و ویژگیهای علمی ایشان داشتند و تحقق آمال دست نیافته جامعۀ اسلامی را در زعامت دینی آن بزرگوار می‌دیدند، دست بکار شدند.

قرار گرفتن امام خمینی بر مسند مرجعیت شیعه نخستین آثار تحول‌آفرین خویش را در قیام ملت ایران علیه تصویب‌نامه انجمنهای ایالتی و ولایتی، و سپس قیام حماسه‌آمیز 15 خرداد سال 42 جلوه‌گر ساخت. بعد از تبعید حضرت امام به استناد هزاران برگ اسناد پرونده‌های ساواک، بیشترین تلاش رژیم شاه معطوف به خنثی کردن عواملی بود که پیوند عمیق جامعه اسلامی را با مرجع خویش مستحکم می‌ساخت. جلوگیری از پرداخت وجوهات شرعی به نمایندگان حضرت امام و ممانعت از پرداخت شهریۀ امام خمینی در حوزه‌های علمیه در صدرلیست برنامه‌های ساواک قرار گرفت. در اینجا نیز نقش برجسته یادگار امام خمینی در ناکام ساختن هدفهای ساواک بیش از هر کس دیگر، و به استناد همان اسناد مشهود است.

هجرت آیت‌الله پسندیده از خمین به قم و استقرار ایشان در منزل حضرت امام و ایفای نقش بعنوان وکیل امام خمینی و تلاشهای بی‌وقفۀ «احمد» در خنثی کردن توطئه‌های ساواک و مقابله با ایادی نفوذی رژیم در حوزه‌ها، و فداکاری دیگر
یاران و نمایندگان امام سبب شد تا علی‌رغم دوری امام از وطن، ارتباطهای گسترده‌ای بین مقلدین امام و آن حضرت برقرار شود.

رژیم شاه که از تضییقات و اخطارهای قبلی خود نتیجه نگرفته بود در آبان ماه 1346 به منزل امام خمینی یورش برد و کلیه کتابها و اسناد و وسائل موجود را ضبط و فرزند برومند امام و دو تن از نمایندگان امام خمینی، حضرات آقایان علی اکبر اسلامی و حاج شیخ حسن صانعی را بازداشت نمود. سند زیر گزارشی است از این اقدام:

«به: کل سوم 316

از: قم

تاریخ گزارش: 22/7/46

موضوع: کشف 333

«ساعت 10 صبح روز جاری با تشریفات قانونی از منزل روح‌الله خمینی واقع در یخچال قاضی با حضور سید احمد فرزند ایشان و شیخ علی اکبر اسلامی و شیخ حسن صانعی نمایندگان خمینی بازرسی و کلیه کتب و اوراق موجود در منزل ضبط و در ساواک نگهداری که لیست تنظیمی آن به انضمام صورتجلسه مربوطه پستاً تقدیم خواهد شد ضمناً از تردد و تجمع در منزل، وسیله مأمورین شهربانی اقدامات لازم معمول گردیده است – مهران».

تحلیل‌گران ساواک دلخوش از اقدامات پلیسی فوق به امید مختل شدن پرداخت شهریه امام نشسته بودند که این
انتظار بیهوده را در سند زیر مشاهده می‌کنیم:

«گیرنده: مدیریت کل اداره سوم 316

فرستنده: ساواک قم

تاریخ: 6/9/46

شماره: 3238/21 – خیلی محرمانه

موضوع: خمینی

پس از بازرسی منزل خمینی و عدم اجازه رفت و آمد به منزل وی، وضع پرداخت شهریه خمینی به طلاب به صورت نامرتبی در آمده و مقسمین خمینی از وضع موجود نگران و در حال حاضر برای پرداخت شهریه به طلاب شهرستانها و حفظ موقعیت قبلی یک نفر از روحانی از هر شهرستان را انتخاب که شهریه طلاب آن شهرستان را در قم پرداخت نماید و این روحانیون بعضاً از بیم دستگیری از بار این مسئولیت شانه خالی می‌کنند و طلاب طرفدار خمینی هم موقعیت خود را در مخاطره دیده و با فرا رسیدن ماه مبارک رمضان حوزه علمیه را ترک می‌کنند در صورت تصویب و موافقت به منظور متلاشی نمودن تشکیلات مقسمین خمینی هر یک از آنان پس از شناسائی دستگیر و پس از اخذ بیوگرافی و عکس، به تهران اعزام و در مرکز پس از یک سلسله تحقیقات از آنان تعهدی مبنی بر عدم دخالت در این امور اخذ و آزاد گردند.

به استحضار می‌رساند که این اقدام از هر جهت نتایج خوبی خواهد داشت و روحانیون دیگر نیز این وظیفه را متقبل
نخواهند شد و طبیعتاً در پرداخت شهریه خمینی به طلاب تأخیر حاصل و طلاب نیز به مرور به آیات دیگر خواهند گروید%ق

رئیس ساواک قم – مهران»

چند روز از خوش‌باوری ساواک بیشتر نمی‌گذشت که عجز خود را در برابر تلاش خستگی‌ناپذیر «فرزند روح‌الله» نظاره کردند گزارش زیر نمونه‌ای است از آن:

«شماره گزارش:

26363/20 هـ 3

تاریخ گزارش:15/9/46 – خیلی محرمانه

موضوع: پرداخت شهریه طلبه‌های قم

اخیراً چون منزل خمینی در قم مورد بازرسی قرار گرفت و دفتر شهریه طلبه‌ها نیز ضبط گردیده بود. لذا [ناخوانا] شهریه آنها توسط مقسمها و پسر خمینی در مدارس دینی بین طلبه‌ها تقسیم می‌گردد. ب

آقای صابری نتیجه اقدامات سری ساواک قم را در مورد شناسائی مقسمین پرداخت شهریه مربوط به خمینی را روشن فرمایند.

16/9»

سال بعد گزارشات ساواک حاکی از آن بود که نه تنها شهریۀ امام تعطیل نشده بلکه افزوده نیز گردیده است. ساواک این بار دست به اقدامی بیهوده‌تر می‌زند که سالها ادامه می‌یابد. دستور شناسائی و بازداشت کلیه پرداخت‌کنندگان وجوه شرعیه به امام و عاملین جمع‌آوری آن و بازداشت وکلای شرعی امام، به ساواکهای سراسر کشور ابلاغ می‌شود، غافل از آنکه این دستورالعمل احمقانه به معنای آن است که بخش عظیمی از آحاد ملت ایران را باید دستگیر کنند.

نمونه‌ای از بخشنامه فوق را در سند زیر مشاهده می‌کنیم:

«به ریاست ساواک تهران (هـ 3)

از: اداره کل سوم

شماره: 100345/316

تاریخ:23/10/47 – خیلی محرمانه

درباره: جمع‌آوری وجوه و ارسال آن جهت خمینی

عطف به 37288/20 هـ 3 – 17/10/47

برابر اطلاعات واصله پرداخت شهریه خمینی در نجف و سایر حوزه‌های علمیه از جمله قم رو به تزاید گذاشته و با آن
همه محدودیتی که بعمل آمده یاد شده کماکان شهریه خود را پرداخت و حتی گفته می‌شود وضع وی در حال حاضر بمراتب بهتر از زمانی است که در ایران بسر می‌برده علیهذا با توجه به اهمیت موضوع خواهشمند است دستور فرمائید با استفاده از کلیه امکانات موجود نسبت به شناسائی افرادیکه به خمینی وجوه شرعیه می‌پردازند و همچنین عاملین جمع‌آوری و ارسال آن به عراق، اقدام و نتیجه را سریعاً به این اداره کل اعلام دارند. ک

مدیر کل اداره سوم – مقدم

28/10 »

بدین ترتیب، نه دستگاههای امنیتی و پلیسی شاه و نه تبلیغات و رسانه‌های رژیم و نه تبلیغات خارجی و حمایتهای بی‌دریغ آمریکا از شاه نتوانستند چراغ افروختۀ قیام خمینی را در کانون آن خاموش سازند. رابطۀ رهبری قیام با مبارزین علیرغم دوری از وطن، روز به روز توسعه یافت. نام امام خمینی هر روز پرآوازه‌تر گردید. حضور اندیشه و آرمان و شخصیت آن حضرت به
عنوان مرجع نامدار شیعه در حوزه‌های علمیه بیشتر و بیشتر شد. شهریه امام – بنابه اعترافات فوق – قطع نگردید و ادامه یافت و افزون شد و توطئه‌ها یکی پس از دیگری خنثی شدند. 14 سال این جبهه‌گیری با همه دشواریها و فراز و نشیبهایش در رویاروییِ اصحاب و یاران امام با جبهۀ اصحابِ طاغوت تداوم یافت. نقطه امید و اتصال انقلابیون و مرکز هدایت و دفاع از حقانیت جبهۀ حق را کانونی بود به نام منزل امام خمینی در قم که در غیاب قائد اعظم، فرزند برومندش احمد عزیز را در خود جای داده بود. نقل داستان حماسی این خانه و صاحب آن و اصحاب باوفایش در این مقال نمی‌گنجد و کتابی قطور به قطر 15 سال هجرت و جهاد می‌طلبد. فقط به ذکر یک سند از قهرمان نهضت امام خمینی در همین رابطه بسنده می‌کنیم. حضرت حجت‌الاسلام والمسلمین حاج سید احمد خمینی در دفتر خاطراتش چنین نوشته است:

«امروز روز هیجدهم اسفند مطابق با اوّل محرم‌الحرام 1390 است. امروز بنا بود اینجا روضه‌خوانی شود ولی از طرف سازمان و شهربانی از اینکار جلوگیری به عمل آمد. این کار آنها گرچه به عقیدۀ من بضرر آنها بود ولی واقعاً نفع مخلص در آن خلاصه می‌شد...

امید است خدای متعال مرا به راه راست هدایت فرماید و فردی بدرد بخور برای جامعه قرار دهد. تمام این موضوعات تمام شدنی است و تمام ماها هم می‌میریم آنچه بدرد

می‌خورد راستی و درستی است و به وظیفه عمل کردن. امید است که بتوانم وظایف خود را به نحواحسن انجام دهم. در سه سال پیش درب منزل را بستند و در سه ماه پیش باز کردند و دوباره مأمور برای اینجا قرار دادند. هر چه پیش آید خوش آید. الخیر فی ما وقع. اگر بخواهم علل باز شدن و بسته شدن اینجا را بنویسم صفحات زیادی را باید سیاه کنم که فعلاً، اوّلاً وقتش نیست و در ثانی حالش نمی‌باشد. این چند کلمه را نوشتم شاید بعدها گذری بیافتد، چشمم به روی خطوط سقوط کند و یادی از دوران جوانی خود کنم.

«احمد خمینی – دوشنبه اوّل محرم الحرام 90 ساعت 9 صبح»

□□□